Vimalprabha Tika Part 01

Author(s): Jagannath Upadhyay
Publisher: Kendriya Uccha Tibbati Shiksha Samsthan

Page 242

पटले]. अरिष्टमरणलक्षण-नाडीच्छेद-महोद्देशः वामनाड्यामाकाशमण्डले श्वासत्रयमारोहते, अष्टमे न / एवं नवमे न [दक्षिणनाड्यां पृथिवीमण्डले श्वासचतुष्टयमारोहते, दशमे न / पुनरेकादशमे वामनाड्यां शून्यमण्डले पश्च श्वासानारोहते, द्वादशमे न / ततस्त्रयोदशमेऽयने दक्षिणनाड्यां पृथिवीमण्डले षट् श्वासानारोहते, चतुर्दशमेऽयने न / एवं षट्श्वासैश्चक्रं तदेकं लिप्ता पाणीपलं वा भवति अत्र सार्द्धमासोनसप्तवर्षाणि | अतो'ऽवधेलिप्ताचक्रोवं श्वासारोहणं न भवति / लिप्ता- 5 स्वभावेन लिप्ता आरोहते अयनगतिवशात् षष्टिसंवत्सरैश्चेति / ततः सप्तवर्षादूर्ध्वमपरषष्टिवर्षाणि यावत् एकान्तरितायने नैकादिना विषमपाणीपलानि आरोहते / एकोनषष्टिलिप्तान यावद् वामनायामाकाशमण्डले, दक्षिणनाड्यां पथिवीमण्डले द्वितीयादिना समानि षष्टिपाणीपलानि यावत् षट्सु षट्सु दलेषु विषमसमलग्नस्वभावेष्विति / पाणीपलचक्रं षष्टिपाणीपलैः, तदेवेकोटका भवति / अतः सप्तषष्टि- 10 वर्षावधेर्नाडो आरोहते, मृत्युनाडीस्वभावेनेति / त्रिंशद्वर्षस्त्रिमासादिति पुनरेकनाडीमादि कृत्वा वामनाच्या दक्षिणनाड्यां विषमसमनाडीमेकान्तरितेनारोहत, अयनार्द्ध त्रिमासैमिनाड्यामाकाशमण्डले एकनाडीमारोहते, अपरत्रिमासैन / पुनरपरायनाद्धं त्रिमासैदक्षिणनाड्यां पृथिवीमण्डले नाडीद्वयमारोहते। एवं त्रिभिर्मासैः षष्टिनाडीश्व वामदक्षिण च षट्सु राशिदलेषु आकाशमण्डले पृथिवीमण्डले आरोहते, मृत्यु डीस्वभावेनेति / अतः सार्धमासोनसप्तनवतिवर्षावधर्नाडीचक्रमारोहते, तदेव दिनमेकं भवति / ततो दिनस्वभावेन दिनचक्र वामदक्षिणनाडयां पूर्वोक्तेन क्र[115b]मेणारोहते, अतो दिवसगतिवशात् कालवर्षेश्च पक्षस्त्रिवर्षेः / चकारात् त्रिपक्षश्च, विद्भिरपरदिनैश्चेत्यत्र मृत्युदिनारोहणसंख्या द्वात्रिंशतः सार्द्धभक्तः कालचक्रादिति / पञ्चविंशत्यधिककादशशताल्लब्धं दिनगणं कणिकापर्यन्तं वेदितव्यम् / अत्रारोहणदिनानि लब्धानि 20 सार्द्धद्वात्रिंशविभागेन चतुस्त्रिशत्, घटिका षट्त्रिंशत्, पाणीपलानि पञ्चपञ्चाशत्, सार्द्धश्वासद्वयम्, एषु दिनमेकं कणिकायामवशेष वामदक्षिणारिष्टो वेदितव्यः। प्रतिदिना• रोहणं घटिकाधिकं भवति, अन्तिमारोहणं दक्षिणनाड्यामिति कालमृत्युनियमः / इदानीं नाभिचक्रादिनाडिकाच्छेद उच्यते पक्ष इत्यादिनापक्षे पक्षे च नाडी नवहतभुजगाश्च्छिद्यते नाभिचक्रे सन्धावैकैकनाडी त्यजति शिखिदिनः कर्मचक्रे क्रियाख्ये / कण्ठे नक्षत्रनाडीस्त्यजति दिनदिने मासमध्ये क्रमेण बिन्दुस्थं पक्षमध्ये त्यजति शशिपदं वारनाडी हृदिस्थः // 67 // अत्र नाभी द्वादश राशिनाड्यः षष्टिमण्डलवाहिन्यः षष्टिः, नवहतभुजगाष्टो नवभिर्हता द्वासप्ततिर्भवन्ति / अतो नवहतभुजगे नाभिचक्रे पक्षे पक्षे च नाडी च्छिद्यते। अत्र पक्षोऽष्टादशदिनर्वेदितव्यः, तेन पक्षण वामे शून्यादिमण्डलवाहिनी 1. ग. ततो। 2. क. ख. वहति /