________________
સેનાની જે ટુકડી ગયેલી તેમાં જયન્તીલાલ પુ. શાહ દંપતી, દુલેરાય માટલિયા વગેરે સાથે તેઓ પણ શામિલ થયેલા. મતલબ ભાઈશ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહના માટે આ નવી વાત છે. તેમના ધર્મપુરૂષ ગાંધીજી' એ મથાળે “અવગાહન' નામના પુસ્તકના લેખ (જે લેખો “પ્રબુદ્ધજીવનમાંથી લેવાયા છે, તે પૈકી)માં પૃષ્ઠ ૨૦૭માં લખાયું છે : “... દુનિયાના ઈતિહાસમાં આ સર્વથા નવો માર્ગ છે. ગાંધીમાર્ગને અનુસરવાનો દાવો કરતી વ્યક્તિમાં હાડોહાડ ગાંધીની ધર્મભાવના નહીં હોય તો એ માર્ગનું અનુસરણ કરી શકશે નહીં!” એવા જ તેના “ગાંધીજયંતી લેખમાં પૃ. ૨૧૨-૧૩માં પણ એમણે કહ્યું છે : “સહન કરીને અન્યાય સામે.. સત્યાગ્રહ અને અસહકારથી અહિંસક રીતે અન્યાયનો સામનો થઈ શકે અને કરવો જોઈએ એ શોધ અને માર્ગ ગાંધીજીની જગતને સૌથી મહાન દેન છે. તેમ કરવા જતાં જીવનની કઠોર વાસ્તવિકતાનો અતિવિષમ અનુભવ કરવો પડે છે... સંત પરંપરામાં ધર્મનો ઉપદેશ છે, પણ સામાજિક ક્રાન્તિ નથી.”
આ લેખોનાં વાક્યો બતાવે છે કે સંત પરંપરા કરતાં આ નવો છતાં આવકારદાયક માર્ગ છે. ત્યારે તેમાં પેલા કાર્યકરને મન શુદ્ધિપ્રયોગનો માર્ગ; ગાંધીમાર્ગમાં જ એક કદમ આગળ જતો સત્યાગ્રહનો જ માર્ગ છે. એક સ્થળે જુગતરામભાઈ દવેએ પણ શુદ્ધિપ્રયોગને “આ યુગનો આ સત્યાગ્રહ માર્ગ છે, એવું પ્રતિપાદન કર્યું જ હતું. કાકા કાલેલકરે પણ સાથી નેમિમુનિએ લખેલા “ધર્મમય સમાજ રચના કા પ્રયોગ” પુસ્તકની પ્રસ્તાવનામાં એ બાબતમાં કાંઈક વધુ પ્રકાશ પાડતાં જણાવ્યું છે :
સ્વામી વિવેકાનંદ જૈસે “રાષ્ટ્રાભિમાની સંત’ને હી સર્વપ્રથમ કુછ પ્રયોગ કરનેકી હિમ્મત કી ઔર રામકૃષ્ણમિશન કે દ્વારા અનેક સેવાશ્રમ ની સ્થાપના કી... હમારે લિએ ઈસયુગકી વહ નયી હી પ્રવૃત્તિ થી આજ વહ અચ્છી તરહ પનપી હૈ ઉસકી સેવા કી સુગંધી દેશદેશાંતરમેં ફેલી હુઈ હૈ, ઉસે હમ સંસ્થાગત પ્રવૃત્તિ કહ સકતે હૈં. સમાજ પર ઐસી સંસ્થા કા પ્રભાવ અવશ્ય હોતા હૈ લેકિન પ્રવૃત્તિ તો સંસ્થા કે કાર્યક હી સીમિત રહતી હૈ. પુરાને સાધુ ભી સંસ્થાગત પ્રવૃત્તિમાં નહીં કરતે થે સો નહીં, લેકિન.. નિવૃત્તિપરાયણોંકી વહ સામુદાયિક પ્રવૃત્તિ હોતી થી... લેકિન કિસી ગાંવ મેં, કલ્બમેં, યા શહરોમેં રહકર કેવલ ઉપદેશ કે દ્વારા નહીં કિન્તુ દિશા-દર્શન કી પ્રેરણા દ્વારા સમસ્ત સમાજ કે જીવનક્રમમેં પરિવર્તન યા ક્રાન્તિ લાને કે પ્રયત્ન બહુત હી કમ હુએ હૈં ઈસી લિએ મુનિ સંતબાલજીકી વાત્સલ્યપૂર્ણ પ્રવૃત્તિકી ઔર એકદમ ધ્યાન આકર્ષિત હોતા હૈ. ઉનકે ઈસ તરહ કે સામાજિક
સંપૂર્ણ ક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગો
