________________
પપ
વસ્તુ સાધુઓથી સહેજે બને તેવી છે. આ દૃષ્ટિએ સાધુસંસ્થા આજના યુગે ઘણી જ કિંમતી થવાની છે. કેન્દ્રિત મૂડીમાંના ફાળા આજે શક્ય બન્યા છે. ગમે ત્યાં ફેંકાવા છતાં કુદરત પર જ એક માત્ર નિર્ભર રહીને જે ટુકવે મેળવી કામ કરશે, ન મળે કે મળે તેની દરકાર નહીં કરે તે જ સાચો સેવક આજના યુગે ટકી શકશે. જોકે કાયમને માટે પણ શ્રમણ બ્રાહ્મણ વર્ગ-ત્યાગી વર્ગ સિવાય ઘરઘરમાં અહિંસાની જ્યોત જલતી કોઈ નહીં રાખી શકે. તમારા વિચારો ગમે તેટલા ઊંચા હશે પણ જો કુદરત નિર્ભરતા નહીં હોય તો તમે ક્રાંતિમાં ટકી જ નહીં શકો. આથી જ ગીતામાં “વશિષ્ટશન: સન્તો મુને સર્વ વિક્તઃ ' કહેવાયું છે. જૈન શાસ્ત્રોએ પણ માલકીહક છોડીને ભિક્ષુ થયેલા “મુધાજીવી સાધુને ઘણું જ મહત્ત્વનું સ્થાન આપ્યું છે. (વિશ્વ વાત્સલ્ય તા. ૧૬-૧૦-પ૩).
મુનિશ્રી સંતબાલજીએ ૧૯૭૦માં આંતરરાષ્ટ્રીય કેન્દ્ર ચિંચણીના પ્રવેશ સમારોહ પ્રસંગે કહ્યું છે :
પણ ગાંધીયુગ બેઠા પછી રાજકારણ જીવનથી વિખૂટું પડવાને બદલે સંધાયું. અને રાજકારણમાં તો ગંદકી જ હોય ! સત્ય, અહિંસા હોઈ શકે નહિ તે પણ વાત ખોટી (ગાંધીજી દ્વારા) પુરવાર થઈ એટલે જ આપણે પ્રથમથી ભારતમાં અનોખી જાતના લોકશાહી મૂલ્યો રામયુગથી પરંપરાગત જે સંસ્થામાં જળવાયાં કે બહાર આવ્યાં, તે મહાન સંસ્થાનું રાજકીય અનુસંધાન રાખીએ છીએ. આ રીતે રાજકારણનો પ્રભાવ પોતાની હદ બહાર ન જાય તે માટે પ્રજાસેવકો અને સંતોના સામાજિક, નૈતિક અને આધ્યાત્મિક બળને શુદ્ધ, સંગીન અને આ ત્રણ બળથી પ્રભાવિત કરી રહ્યા છીએ.”
ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગોએ બાપુજીનું રાજ્યક્ષેત્રમાં ધર્મસ્પર્શનું કામ ચાલુ રાખ્યું છે; એટલું જ નહિ, રાજકીય ક્ષેત્રે ગુંગળાતી આર્થિક, સામાજિક, ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક, શૈક્ષણિક અને આધ્યાત્મિક શક્તિઓને મુક્ત બનાવીને તેઓ દ્વારા ભારતીય ગામડાના ખેડૂતોને વિશ્વના કેન્દ્રસ્થાને મૂકવાની વાત આગળ ચલાવી છે, નારી જાતિનું વાત્સલ્ય વધાર્યું છે અને હડછેડ પામેલા આદિવાસી તથા હરિજનોને વટલાવ્યા વિના ગૌરવ પમાડ્યું છે.
રાજકારણની શુદ્ધિ વિના અહિંસક અથવા ધર્મમય સમાજરચના આગળ વધી શકે જ નહીં. ગાંધીજી ગયા પછી વ્યાપક ક્ષેત્રે સંત વિનોબાજીએ એ કામ ઊપાડ્યું જેથી દેશનું અને દુનિયાનું ભૂદાન આંદોલન તરફ ધ્યાન ખેંચાયું. પણ એ
સંપૂર્ણ ક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
