________________
૪
ઘડતર આનો કાયમી ઉકેલ છે. એટલે એક બાજુથી ભૂદાનના કાર્યની સાથોસાથ ગ્રામસંગઠનનું કામ પ્રત્યેક રચનાત્મક કાર્યકરે ઉઠાવી લેવું. બીજી બાજુ કોંગ્રેસે હવે જીતવામાં નહીં, પણ સિદ્ધાંતની દૃષ્ટિએ કડક રહેવાથી હારવું પડે તો હારવામાં જ ગૌરવ માનવું. ખાસ કરીને સ્થાનિક વર્તુળોની પસંદગીનો અને કોંગ્રેસી સિદ્ધાંતોનો સમન્વય કરીને ઉમેદવાર ઊભો કરવો.”
પટનામાં શ્રી રાજાજીએ પણ કહ્યું છે : “હવે આપણે રોજિંદા જીવનને આપણી ધાર્મિક ભાવનાઓને અનુરૂપ બનાવી શકીએ, એવા સંયોગો ઉપસ્થિત થયા છે... હિંદુ ફિલસૂફીનો મૂલાધાર શાસકની સત્તા કરતાં પ્રકૃતિના નિયમોમાં વધારે રહેલો છે.”
હું એમના ભાષણ સૂરને અનુરૂપ રહીને એટલું ઉમેર્યું કે: પ્રકૃતિના નિયમોની સ્વાભાવિકતા સદ્ધર્મથી જ પ્રજામાં લાવી શકાય છે.” અને સદ્ભાગ્યે આપણા શાસનનો મૂલાધાર પણ પુખ્તવયનો માનવી છે કે જે સત્યાસત્યની પરખ કરી શકે તેમ છે; માત્ર તેના હૈયાને ઢંઢોળવું જોઈએ અને તે માનવીને માનવસમૂહરૂપી વિશ્વમાં અભિમુખ કરવો જોઈએ. આ કામ આજની તકે જલદી નહીં થાય તો દેશ અને દેશનું ધર્મતત્ત્વજ્ઞાન, એમ બધુંય કાં તો જંગલી તોફાનોમાં ગરક થઈ જશે અને કાં તો પક્ષોની અધમ પ્રકારની સત્તા સાઠમારીમાં ભસ્મ થઈ જશે.”
(વિશ્વવાત્સલ્ય : તા. ૧-૮-પ૩) | ૯ લોક્લક્ષી અને ગતિશીલ લોકશાહીની દિશા
શ્રી જયપ્રકાશજી “સંપૂર્ણક્રાંતિની ખોજમાં લખે છે :
“પછી મુખ્ય વાત છે, જે નવો પક્ષ દેશનાં આ તુમુલ-મંથનમાંથી ઊભો થયો છે તેને વ્યવસ્થિત કરવાની. જોકે વ્યક્તિગત રીતે હું કોઈ પક્ષીય રાજનીતિમાં છું નહિ. તેમ છતાં આજના સંજોગોમાં હું જનતાપક્ષ સાથે ઘણી નિકટતા અનુભવું છું. અત્યારે વિશિષ્ટ પરિસ્થિતિમાંથી આપણે બહાર આવ્યા છીએ. તેમાં લોકશાહી પરિબળોને સંગઠિત અને સંગીન બનાવવાનું કામ મહત્ત્વનું છે. આ સંદર્ભમાં જનતા પક્ષ એક પ્રતીક બની ગયો છે. એટલે મને થાય કે તે અખંડ રહે અને મજબૂત બને તે જોવું રહ્યું. લોકશાહી પરિબળો આગળ વધતા રહેવાં જોઈએ. આ પ્રક્રિયામાં મદદરૂપ થવાય એટલું થવું. આમાં જનતા પક્ષના સભ્ય થઈ જવાની કે તેની સાથે એકરૂપ બની જવાની કોઈ વાત નથી. માત્ર લોકશાહી પરિબળોને મજબૂત કરવાની વાત છે.” (પા. ૧૦૮)
સંપૂર્ણ ક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
