________________
ક
ત્યારે મુનિશ્રીએ કહ્યું છે :
“આંધ્ર રાજ્યની રચના માટે જેઓ પ્રયત્નશીલ હતા તેમાંના બુઝુર્ગ નેતા શ્રી ટી. પ્રકાશમ્ હતા. આજે તેઓનો પંતપ્રધાનપણા નીચે આંધ્ર રાજ્યનો પ્રાંતિક વહીવટ ચાલશે. ચૂંટણીમાં શ્રી ટી. પ્રકાશમ્ પોતાનો સ્વતંત્ર પક્ષ રચીને આવ્યા હતા અને પ્રજાપક્ષ તથા સમાજવાદી પક્ષના જોડાણની સાથે તેઓ પણ શિસ્તપૂર્વક તેમાં જોડાયા. એક છાપામાં એવો પણ ઉલ્લેખ હતો કે તેઓએ સામ્યવાદી પક્ષી સાથે પણ ધારાસભાકીય સંધિ સ્વીકારી હતી. અને આજે તેઓ કોંગ્રેસના ધારાસભા પક્ષ સાથે સહાયક સભ્ય તરીકે જોડાયા છે. આમ વારંવાર એક પક્ષના સભ્ય કે સ્વતંત્ર સભ્ય, ચાહે ત્યારે ગમે તે પક્ષ સાથે જોડાય તે શિરસ્તો કાયદેસર ભલે વાંધાજનક ન હોય, પણ ભારતની ખીલતી લોકશાહી માટે જોખમકારક છે.”
આમ ફેરબદલી કરતાં પહેલાં અથવા પછી તેણે મતદારોનો ચુકાદો માગવો જોઈએ.”
એટલે શ્રી ટી. પ્રકાશમ્ ફરીથી ચૂંટાઈ આવે એ વધુ ઇચ્છનીય છે. લોકો એમને ચૂંટશે જ એમાં શંકા નથી, પણ ઉચ્ચ પ્રણાલી ઊભી કરવાની ખાતર આટલું થાય એ ન્યાયી લાગે છે.”
(વિશ્વ વાત્સલ્ય : તા. ૧૬-૧૦-૧૯પ૩) ઉમેદવારની પસંદગી બાબતમાં ૧૯૫૩ની પેટાચૂંટણીઓ પછી મુનિશ્રીએ લખ્યું છે :
સૌરાષ્ટ્રના આ ચારે ઉમેદવારો વિશે મને જે માહિતી મળી છે, તે જોતાં બે મોટા વેપારીઓ છે, એક વકીલ છે અને એકને મુખ્યપણે કોમલક્ષી મતદાનને લીધે જંગી બહુમતી સાંપડી છે ! આ ચારમાંથી શોષણવિહીન સમાજરચનામાં માનનારા કેટલા ? તથા અહિંસક અને બિનસાંપ્રદાયિકતાના સિદ્ધાંતોને વરનારા કેટલા ? બીજો સવાલ એ થાય છે કે આ ચારે ચૂંટણીઓમાંના પ્રચારકો અને મતદારો; સભ્યતામાં અને પ્રમાણિકતામાં આગળ વધ્યા કે પાછા હટ્યા?
પૈસા, લાગવગ, પશુબળ, ગંદી નિંદાત્મક ભાષા આ બધાં અનિચ્છનીય સાધનોથી જ જો ચૂંટણી જીતાતી હોય તો એ જીત નથી પણ કારમી હાર છે અને કલ્યાણ રાજ્યની કલ્પનાનો મૃત્યુઘંટ છે? અને હજારોના ખર્ચે, સેંકડો માણસોના અમૂલ્ય સમયનો દુર્બય; આ બધું જોતાં ગરીબ છતાં પ્રમાણિક નાગરિકની તેમ જ કલ્યાણલક્ષી રચનાત્મક કાર્ય કરનારાઓની ચૂંટણી ક્રિયા પ્રત્યે ઉદાસીનતા અને નફરત કેળવાતી જાય છે. આ કલ્યાણરાજ્યનો માર્ગ હરગિજ નથી જ. તો શું કરવું? ચૂંટણીની પ્રથા ધરમૂળથી ફેરવી નાખવી. ગામડાંઓનું નીચલા થર સહિતનું
સંપૂર્ણ ક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
