________________
જ
બની શકે. જો સેવાનું લક્ષ ન ચુકાય અને સત્તા એ સાધન જ છે સાધ્ય નથી એવી જાગૃતિ રાખીને સંસ્થા ચાલે તો.
પણ એમ થવાને બદલે સત્તા લક્ષ બન્યું અને તેથી આંખ સામે લક્ષમાં સત્તા રહી. આ સત્તારૂપી તરણું કોંગ્રેસની નજરને ટૂંકી બનાવે છે. પરિણામે સેવાના લક્ષને પહોંચવા સારુ બીજાં પહાડ જેવાં સાધનો કે માર્ગોને જોવાની લાંબી દૃષ્ટિ તેણે ગુમાવી છે.
આના મૂળમાં સત્તા મારફત સમાજ પરિવર્તન કરી નાખવાનો ખ્યાલ કોંગ્રેસ નેતાગીરીના મનમાં રહેલો જણાય છે. આ ખ્યાલ હોય ત્યાં સુધી સત્તા એ તરણું નથી પણ એ જ મોટો પહાડ છે, માટે સત્તા હોય તો ટકાવવી, ન હોય તો મેળવવી, એ જ એનો પુરુષાર્થ રહે, એ સ્વાભાવિક છે.
ગુજરાત કોંગ્રેસમાં શ્રી ઠાકોરભાઈ દેસાઈ જેવા, કૉંગ્રેસના સાધન અને સાધ્ય વિશે સ્પષ્ટ હોય તેવા કેટલાક આગેવાનો જરૂર છે કે જે વારંવાર સેવા અને સત્તાની મર્યાદાઓ વિશે કોંગ્રેસીઓને ચેતવતા રહે છે; પણ કોંગ્રેસનું સ્વરાજ્ય પછીનું બદલાતું જતું સ્વરૂપ જ એવું બનતું રહ્યું છે કે તે પોતે જાતે પોતાની સત્તાકાંક્ષા પર અંકુશ રાખી શકે અને સત્તાને સાધન માનીને સેવાના લક્ષને પહોંચી શકે તેવી કાર્યક્ષમતા તે ધરાવતી નથી. રાજકારણની કેટલીક વાસ્તવિકતાઓ પણ એને એમાં બાધારૂપ બને છે.
ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગે આ બધાના ઉકેલનો ધોરીમાર્ગ બતાવ્યો જ છે અને એમાંથી જ પૂરક, પ્રેરક અને માર્ગદર્શક એમ ત્રણ તત્ત્વની પૂર્તિરૂપ ત્રણ સંસ્થાઓનું અનુસંધાન કોંગ્રેસ સાથે જોડવાની વાત તે કરે છે. કોંગ્રેસ આ ધોરીમાર્ગરૂપી પહાડ ત્યારે જ જોઈ શકે, જ્યારે તેની નજર સામેથી પેલું સત્તારૂપી તરણું તે જાતે જ દૂર હટાવે.
નહિ હટાવે અને તે તરણાને પકડીને ચાલતી રહેશે તો છેવટે જાતે જ તે અનુભવશે કે આ તરણું તેને તારે તેમ નથી, ઊલટાનું મારે તેમ છે. પણ ત્યારે સંભવ એવો ઘણો છે કે તે વખતે ઘણું મોડું થયું હશે અને તેના હાથમાં બાજી જ નહિ રહી હોય.”
(ગ્રામ સંગઠન : તા. ૨૬-૮-૭૦) હવે જોઈએ ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગના વિચારો.
આજે ઉમેદવારોની યોગ્યતા અને પક્ષપલટાના મુદ્દા સારી પેઠે ચર્ચાસ્પદ બન્યા છે. આજથી ૨૫ વર્ષ પહેલાં પાટલીબદલુ શબ્દનો જન્મ પણ થયો ન હતો
સંપૂર્ણ ક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
