________________
૫
“લોકસમિતિઓ ચૂંટણી વખતે ઉમેદવારોને નાણી જોવાનું-પસંદ ક૨વાનું કામ કરશે અને ચૂંટણી બાદ પોતાના પ્રતિનિધિ સાથે સંપર્ક સતત તાજો રાખવાનું અને એ સાચા લોક-પ્રતિનિધિ તરીકે કામ કરે છે કે નહીં તેની ખબરદારી રાખવાનું કામ ક૨શે. તે ઉપરાંત એકંદર આખીય સરકારનાં કામકાજ પર ચાંપતી દેખરેખ રાખવાનું કામ પણ આ લોકસમિતિઓ ક૨શે. આ રીતે લોકસમિતિ જનશક્તિનું એક માધ્યમ બનશે અને એ માત્ર ચૂંટણી પૂરતું જ નહી, કાયમનું એક પરિબળ બની રહેશે.
સ૨કા૨માં જે લોકો છે એમને માટે આમાં અવિશ્વાસનો ભાવ છે એવું એમને લાગવું જોઈએ નહીં, જે કોઈ સત્તાસ્થાને બેસે તે ભૂલ કરી શકે છે. એટલે એમને માથે કોઈ દેખરેખ રાખનાર હોય તો એમને સારું જ લાગવું જોઈએ. આપણે ત્યાં હજી અખબારો એટલાં શક્તિશાળી નથી અને લોકલાગણીનો પ્રભાવશાળી પડઘો તેમાં ઊઠતો નથી, અને બીજો પણ કોઈ પ્રભાવશાળી માર્ગ નથી. ત્યારે જનતાએ રાજકીય પક્ષ તરીકે નહીં પણ જનતા તરીકે સંગઠિત બનવું અત્યંત જરૂરી બની જાય છે. જે રાજકીય પક્ષો છે તે પોતાની ઢબે જે કાંઈ કરતાં હોય તે ભલે કરે. આપણે તેમાં કોઈ બાધા ઊભી કરવા માગતા નથી. જ્યાં સુધી શક્ય હોય ત્યાં સુધી એમને સાચે માર્ગે ચાલવામાં એમને મદદ કરીશું. આપણો એવો જ પ્રયત્ન હશે. એમની ભૂલો હશે, તો તે આપણે એમને બતાવીશું. જરૂર પડશે તો અહિંસક વિરોધ પણ કરીશું, સત્યાગ્રહ પણ કરીશું. આ દેશનાં હિતમાં હશે અને શાસકોનાં હિતમાં હશે.” (પા. ૧૬૭)
‘એ પણ જોવું પડશે કે જુદા જુદા પ્રકારનાં સ્થાપિત હિતો આ લોકસમિતિઓ ૫૨ કબજો ન જમાવે, અને માત્ર ઉચ્ચ વર્ગનાં લોકોનું જ આના ઉપર વર્ચસ્વ ન રહે. એમ થશે તો લોકસમિતિઓની ક્રાંતિકારિતા નષ્ટ થઈ જશે. માટે આ લોકસમિતિઓ દલિતો અને શોષિતો માટે કામ કરનારી હોય, લોકશાહીનાં મૂલ્યોને પણ આગળ વધારનારી હોય, આ લોકસમિતિઓમાં એવા લોકો હોવા જોઈએ કે જે પોતે સમાજમાં પરિવર્તન થાય તે માટેની તીવ્રતા અનુભવતા હોય. જેમને પોતાને સંપૂર્ણક્રાંતિના વિચારોમાં નિષ્ઠા હોય એ પોતે સંપૂર્ણક્રાંતિને સમજવા સતત કોશિશ કરતા હોય અને બીજાઓને પણ સમજાવવા મથતા રહેતા હોય. આમ, દરેક સ્થિતિમાં લોકસમિતિઓનો સરવાળે એક જ ઉદ્દેશ હોય.’ (પા. ૧૭૦)
સંપૂર્ણક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
