________________
આવી સમાનતા ધરાવતા કેટલાક મુદ્દાઓ છે તે પણ અહીં આપવાનો ખ્યાલ છે. પરંતુ તે પહેલાં ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ તરફથી સન ૧૯૫૮માં “સર્વાગીક્રાંતિ એક પ્રયોગ” (દષ્ટિ, કાર્યક્રમ અને અસર) એ નામની એક નાની પુસ્તિકા પ્રગટ થઈ છે. તેમાંથી થોડો ભાગ અહીં ઉતારવો પ્રસ્તુત ગણીને પ્રથમ આપ્યો છે. જેથી પેલા મુદ્દા સમજવા વધુ સરળ થશે. એ પુસ્તિકામાં મુનિશ્રીએ પ્રાસ્તાવિક બે શબ્દો નીચે મુજબ લખ્યા છે :
“રશિયામાં મજૂર સત્તા દ્વારા ક્રાન્તિનો પ્રયાસ થયો. અમેરિકા, બ્રિટન અને ફ્રાંસમાં સમાજમાંના ભદ્ર લોકોની આગેવાની કાયમી ટકાવવા રાહતનો પ્રયાસ થયો. એકમાં ધર્મને સમૂળો ઈન્કારવાની વાત આવી. બીજામાં ધર્મને અંધશ્રદ્ધાએ વળગી રહેવાની વાત આવી. એકમાંથી સરમુખત્યારશાહી આવી. બીજામાંથી અપૂર્ણ લોકશાહી આવી. છેવટે બન્ને પ્રયાસોનો પાયો ભૌતિક બની રહ્યો. શસ્ત્રો એનું આધાર સ્થળ બની રહ્યાં. દુનિયાની પ્રજાએ પોકાર ઉઠાવ્યો... તેમાંથી ફળેલી આરબોની ક્રાન્તિ શાંતિની દિશામાં છે. જનતાની આકાંક્ષા એના પાયામાં છે, પણ શસ્ત્રો અને ભૌતિકતાનાં ભયસ્થળો એમાં ઊભાં જ છે. ભારતે ઋષિમુનિઓની સાધનાને લક્ષમાં રાખી તપ ત્યાગનાં સાધનો વડે આઝાદી હાંસલ કરી. પરંતુ વિશ્વમાં લોકશાહી સ્થાપવાનું અને તે પણ તપત્યાગનાં સાધનો વડે સ્થાપવાનું કાર્ય ભારતે કરવાનું છે. બધા દેશોની પ્રજા આર્થિક, સામાજિક અને રાજકીય ક્ષેત્રે સંકળાયેલી રહે એ કાર્ય પણ ભારતે કરવાનું છે. ધર્મનો ઈન્કાર અને ધર્મમાંની અંધશ્રદ્ધા છોડાવવાનું કામ પણ ભારતે કરવાનું છે. આથી જ સર્વાગી ક્રાન્તિનો પ્રત્યેક ભારતની મૌલિક સંસ્કૃતિ જ્યાં વેરવિખેર પડી છે, તે ગામડાઓથી નગદ ધર્મનો પાયાથી આરંભી વિશ્વપર્યત પુગાડવાનું ભગીરથ કાર્ય ભાલ નળકાંઠાને ફાળે આવી પડ્યું છે, એ તો માત્ર નિમિત્ત છે. ભારતમાં બધી જ સામગ્રી પડી છે, તેને સાંકળવાનું એક માત્ર કાર્ય તે નિમિત્તે ચાલુ થયું છે, તે પાર
પાડવાની જવાબદારી સમગ્ર ભારતે ઉપાડવાની રહેશે.” માટુંગા મુંબઈ, તા. પ-૧૨-૫૮
સંતબાલ”
સંપૂર્ણ ક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
