________________
૩૧
૧. કાનૂન પાલન
અહિંસક સમાજ રચનાનો પાયો લોકશાહી વ્યવસ્થા છે. તેથી લોકશાહી બંધારણ અને કાયદાનો ભંગ ન કરવો.
૨. લોઆંદોલન
લોકશાહી વ્યવસ્થાનું વર્તમાન સ્વરૂપ વર્તમાન સમાજનું જ પ્રતિબિંબ હશે. સમાજ જેટલો અપૂર્ણ એટલે અંશે લોકશાહી, તેનું બંધારણ અને કાનૂન અપૂર્ણ. આ ક્ષતિ નિવારવા, સુધારવા કે પૂર્તિ ક૨વા શાંત પ્રજાબળ કામે લગાડી ‘લોક આંદોલનો’ ચલાવવાં.
ચૂંટણી ટાણે મત આપવો એટલું જ લોકોનું કામ નથી. ત્યાર પછી પણ સતત જાગૃત રહી સંગઠિત લોકમતનો પ્રભાવ રાજ્ય ઉપર પડે એમ થવું જોઈએ. જેથી જૂનાં મૂલ્યોને સ્થાને નવાં મૂલ્યોની સ્થાપના કરવાના કાર્યને લોકમતના ટેકાથી બંધારણીય અને કાનૂની સ્વરૂપ આપી શકાય.
3. નૈતિક સમર્થન
આ લોકઆંદોલનને નવાં મૂલ્યોમાં માનનારા નૈતિક બળોનું સમર્થન હોવું આવશ્યક ગણવું જોઈએ.
૪. બિનરાજકીય નેતૃત્વ
આંદોલનનો હેતુ રાજકીય સત્તા મેળવવાનો ન હોવો જોઈએ અને તેથી રાજકીય ખેંચાખેંચીથી મુક્ત રાખવા માટે તેનું નેતૃત્વ બિનરાજકીય હાથોમાં રહેવું જોઈએ.
આમ સહકાર, પ્રતિકાર, સંગઠન અને રાજકારણની શુદ્ધિના પાયા ઉપર પ્રજાના પુરુષાર્થને બેઠો કરવાની આજે અગાઉ કોઈ કાળે ન હતી તેવી જરૂ૨ છે. પરિસ્થિતિનો આ પડકાર છે. આ દિશામાં સહુ વિચારે, સક્રિય બને એવી આશા રાખીએ.'' (ગ્રામ સંગઠન ૨૬-૮-૬૯)
સંઘર્ષ શબ્દ બોલતાંની સાથે જ એની સાથે લાગેલી ભૂતકાળની વળગણાવર્ગવિગ્રહ-હિંસા-આપણી નજર સામે તરી આવે એ સ્વાભાવિક છે. શ્રી જયપ્રકાશજીએ સ્પષ્ટપણે આની ચોખવટ કરી જ છે કે “વર્ગ સંઘર્ષમાં હિંસાને દૂર રાખી શકાય છે. વર્ગસંઘર્ષ શાંતિમય સંઘર્ષના રૂપમાં, અસહકારના રૂપમાં, સત્યાગ્રહના રૂપમાં થઈ શકે છે. નેતૃત્વની યોગ્યતા અને સંગઠન પર તેની અસર બરાબર હોય તો મારી
સંપૂર્ણક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
