________________
૧૦
પ્રયોગોંમેં શરીક હોકર કાફી અનુભવ લેને કે બાદ મુનિ નેમિચંદ્રજીને યુ.પી.કી ઔર ભી વૈસે હી પ્રયોગ શુરૂ કિયા હૈ... ઈસ ગ્રંથ પરસે ઉસકા કાફી ખ્યાલ હો સકા હૈ...” શ્રી જે. પી.ની સંપૂર્ણક્રાંતિની ખોજ
અહીં આપણે સંતવિનોબા; જે રીતે રાજકારણથી અલગ રહેવા છતાં રાજકારણ ઉપર જનતાકારણનો પ્રભાવ પડશે એમ માનીને રાજકારણથી પોતે જેમ દૂર રહ્યા, તેમ “સર્વસેવાસંઘ' સંસ્થાને પણ દૂર રાખી. તેવામાં શ્રી જયપ્રકાશ નારાયણે યુવાનો દ્વારા રાજકારણને લોકશાહીની દિશાથી ચાતરતાં રોકવા માટે પ્રયત્ન કર્યો. એવામાં જ ભારત લોકસભાની ચૂંટણી આવી પડી અને શ્રી જે.પી.ની વારંવારની સૂચનાને માન્ય રાખી ચારપક્ષોની જનતાપક્ષ રૂપે એક્તા થઈ. કટોકટી પછી ઈન્દિરાબહેનના નેતૃત્વવાળી કોંગ્રેસને ભૂંડો પરાજય આપી ભારતીય જનતાએ જનતાપક્ષને ચૂંટ્યો અને સર્વાનુમતે પ્રિય મોરારજીભાઈ જેવા સાધક વડાપ્રધાનપદે આવ્યા. જનતાપક્ષ; આંતરરાષ્ટ્રીય રજનીતિ તો અક્ષરશઃ શાસક કોંગ્રેસની જ સ્વીકારીને અત્યાર લગી ચાલ્યો છે. આવા જનતાપક્ષ તરફ લોકશાહી રક્ષામાં મદદગાર રાજ્ય સંસ્થા તરીકે શ્રી જે. પી.નો પક્ષપાત હોય એ સમજી શકાય છે !
પરંતુ ભૂમિપુત્ર' નો વધારો” એ નામના લખાણમાં છેલ્લે જણાવ્યું છે, તેવું જ શ્રી જે. પી.નું છે :
“સરકારનાં ફેરફાર ઉપરાંત તેઓ તો ઈચ્છે છે કે “આપણા બધાના વ્યક્તિગત જીવનમાંયે પરિવર્તન આવે, દેશ આખામાં પરિવર્તન આવે ! સમાજના દરેક ક્ષેત્રમાંથી ભ્રષ્ટાચાર નાબૂદ થાય. માથાભારે તત્ત્વોની જોહુકમી નાબૂદ થાય. લોકસમિતિ રચાય અને લોકસમિતિ દ્વારા ગરીબ, મજૂર, હરિજન વગેરેની સ્થિતિ સુધરે. લોકો તેમના ચૂંટેલા પ્રતિનિધિ ઉપર અંકુશ રાખે. સમાજમાંથી ઊંચનીચ, દહેજ-વાંકડોપૈઠણ જેવા કુરિવાજો નાબૂદ થાય ! જયપ્રકાશજીના આ સંપૂર્ણક્રાંતિના કામમાં આપણે સહુ તન-મન-ધનથી આપણો યથાશક્તિ ફાળો આપી રહીએ.
ખરેખર ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગમાં આ બધી બાબતો છે. ઉપરાંત અવગાહન પૃ. ૨૦૪માં લખ્યું છે તેમ અહિંસા અને પ્રેમના પાયા ઉપર તેની (સમાજની) રચના કરવી આવી ક્રાન્તિ પણ એમાં છે એટલું જ નહીં બલકે એને લગતા સંપૂર્ણ એવા પ્રયોગો થયા છે. હા, ભારત દ્વારા જગકલ્યાણ કરવાનું હોવાથી લોકશાહી જ માત્ર નહીં, કિંતુ લોકલક્ષી લોકશાહી અને ગરીબી નિવારણ દેશમાં અને દુનિયામાં
સંપૂર્ણ ક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
