________________
૧૯ ભાલ નળક્ના પ્રયોગ
ભાલ નળકાંઠો પ્રયોગ આથી જ કહેવાય છેઃ “વિશ્વ વાત્સલ્યના ધ્યેયે ધર્મમય સમાજરચનાનો પ્રયોગ” અને એને ફાળે આર્થિક, સામાજિક, રાજકીય, સાંસ્કૃતિકાદિ ક્ષેત્રે ગાંધીજીના જ પ્રયોગોનું અનુસંધાન લઈને સામુદાયિક અહિંસાના પ્રયોગો કરવાનું અનાયાસે આવી પડ્યું અને ગાંધીજીની રાજકીય ક્ષેત્રની કોંગ્રેસ તથા ગાંધીજીના આર્થિક સામાજિક ક્ષેત્રના મજૂર મહાજન તેમજ ઈટુક ઉપરાંત ગાંધીજીએ રચેલી રચનાત્મક કાર્યકરોનીયે સંસ્થાના અનુબંધે એ બધાય પ્રયોગોમાં લગભગ સંપૂર્ણ સફળતા જ પ્રાપ્ત થઈ ! જયંતીલાલ ખુ. શાહનું “પાલણપુરનો શુદ્ધિપ્રયોગ' પુસ્તક અને અંબુભાઈનો “શુદ્ધિપ્રયોગના સફળ ચિત્રોનો ગ્રંથ વાંચવાથી એની ઠીક ઠીક ખાતરી થશે ! આ જ સંદર્ભ લેતાં પહેલાં શરૂઆતમાં પ્રિય સાથી નેમિમુનિનું “શુદ્ધ પ્રયોગની પૂર્વપ્રભા” પુસ્તક પણ નજર તળે બરાબર કાઢી લેવું જોઈએ ! આ જ અંક્યાં આવેલ
આ વખતે “ભૂમિપુત્ર' આ જ અંક (તા. ૨૬-૮-૭૭)માં આવેલ રાષ્ટ્રીય લોકસમિતિના નિવેદનમાંનો ત્રીજો મુદ્દો ખાસ નજર સામે આવી જાય છે. તેમાં જણાવ્યું છે : “હરિજનો તથા બીજા કમજોર વર્ગ પર જે અત્યાચારો થઈ રહ્યા છે, તે રાષ્ટ્રની સવિવેક બુદ્ધિ માટે કલંકરૂપ છે. એવા બનાવોને સાંખી લેવા નહીં જોઈએ ! આજ પણ આપણાં સમાજમાં સામંતવાદી પરંપરા પર આધારિત કઠોર સામાજિક અને આર્થિક વિષમતાઓ પ્રચલિત છે. એ વાત આવા બનાવોથી ઉઘાડી પડે છે. આવા અત્યાચારો કેવળ કાયદો અને વ્યવસ્થાના પ્રશ્નો છે” એમ કહીને એને ટાળી ન શકીએ ! આર્થિક તથા સામાજિક પરિવર્તનની પ્રક્રિયાને ગતિશીલ બનાવીને રોગનાં લક્ષણોનો જ નહીં; પણ ખુદ રોગનો ઉપચાર કરવા તરફ તરત જ ધ્યાન દેવું જરૂરી છે... રાષ્ટ્રીય લોકસમિતિના આ નિવેદનમાં એકબાજુ જનતાપક્ષ જેવા રાજકીય પક્ષના માધ્યમે ભારતીય જનતા પોતાના મતદાન દ્વારા જે શાન્તિમય ક્રાન્તિ લાવી શકી છે, એની ભારોભાર પ્રશંસા છે, તો બીજી બાજુ જનતાપક્ષમાં ભળેલા ઘટકોના ભેદભાવ; છાશવારે ને છાશવારે પ્રગટ થયા કરે છે, તે વિષે ચિત્તા પ્રગટ કરેલી છે અને મિસા જેવા કાયદાને દૂર કરવાનું વગેરે પ્રજાને વચનો આપ્યાં હોવા છતાં જનતાપક્ષના કેટલાક નેતાઓ મિસાનું સમર્થન કરે છે, તે વિષે પરેશાની પ્રગટ કરેલી છે. ઉત્તરપૂર્વીય ક્ષેત્રમાં તથા બીજાં સરહદી ક્ષેત્રોમાંના અસંતોષ
સંપૂર્ણ ક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
