________________
૧૦
કોઈ પણ આંદોલન કે કોઈપણ કાર્યક્રમ વ્યાપક બની શકે નહીં તેવી સ્થિતિ હતી. આ મૂડીનો લાભ કૉંગ્રેસને મળ્યો. અને સર્વોદય આંદોલનને પણ મળ્યો.
ગાંધીના વારસદારો પણ એ જ હતા ને ? એક વારસ રાજકીય દૃષ્ટિએ પંડિત નહેરુ. જેમણે કોંગ્રેસના માધ્યમે સત્તા મારફત સમાજ પરિવર્તન કરવાનો પુરુષાર્થ કર્યો. બીજા વારસ આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ વિનોબાજી. જેમણે સર્વોદય આંદોલનના માધ્યમે હૃદય પરિવર્તન મારફત સમાજ પરિવર્તન કરવાનો પુરુષાર્થ કર્યો.
સર્વોદય આંદોલનના ત્રેવીસ વર્ષના અનુભવ પછી હવે શ્રી જયપ્રકાશજીએ દિશા બદલી છે. બીજો છેડો પકડ્યો છે. પણ ગાંધીના સ્પર્શવાળી કૉંગ્રેસ જેવી ઘડાયેલી મહાન સંસ્થા પણ સત્તાની વાસ્તવિક મર્યાદાઓથી પર નથી બની શકી તો સાવ નવી અને અપરિપક્વ એવી સંઘર્ષ સમિતિઓ એ મર્યાદાઓ વિંધીને અણિશુદ્ધ પાર નીકળી શકે એમ બનવું સંભવતું નથી.
જો કૉંગ્રેસ પોતાનું ઘર સાફસૂફ કરીને શુદ્ધ અને સંગીન બની પરિસ્થિતિને પહોંચી ન વળે તો, અસ્થિરતા અને અરાજકતા તરફ દેશ જઈ પડે તેવો સંભવ વધુ છે. આ સંજોગોમાં વિચારવાનું આવે છે. ઈંદિરાજીએ અને જયપ્રકાશજીએ. (વિશ્વવાત્સલ્ય : ૧૬-૧૧-૭૪) અંબુભાઈ શાહ
3 શ્રી જે. પી.ના તાજા નિવેદન પરત્વે
શ્રી જયપ્રકાશજીના એક તાજા નિવેદનના પીડક-પીડિતો કિંવા અમીર ગરીબો વચ્ચે વર્ગ-સંઘર્ષની વાત આવી, તે પરથી આજે જે ભારતના લોકોએ લોકનાયકપદે તેમને સ્થાપિત કર્યા છે, તેઓના દિલમાં તેમના વિષે ૨ખે અંદેશો આવે. એ ખાતર શ્રી જે. પી. પાસેથી ૧૬-૮-૭૭ના રોજ રાષ્ટ્રીય લોકસમિતિના મંત્રીઓએ ચોખવટ મેળવી લીધી, તે શ્રી નારાયણ દેસાઈએ ‘ભૂમિપુત્ર' દશવારિકને મોકલી. એ ચોખવટ તા. ૨૬-૮-૭૭ના ભૂમિપુત્રના પ્રથમ પૃષ્ઠ ઉપર આવી છે. જેમાં નીચેના શબ્દો છે :
જે. પી.ની ચોખવટ
... વર્ગ સંઘર્ષનું નામ લેતાં જ લોકોનાં મનમાં માર્કસવાદી કલ્પના ખડી થઈ જાય છે !... (એટલે)... ધારો કે હિંસાનો પ્રયોગ થયો તો ? શ્રી જે. પી. તેના ઉત્તરમાં ચોખવટ કરતાં સ્પષ્ટપણે કહે છે : તો બહુ ખરાબ થશે. એમ થશે એટલે
સંપૂર્ણક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
