________________
૧૩
રાષ્ટ્રના મહાન સેવક શ્રી જયપ્રકાશજીએ જીવનદાન આપ્યું. અને બિહારમાં પૂરી શક્તિ ખર્ચીને ઘનિષ્ટ ઝુંબેશ અને પુષ્ટિકાર્યો મારફત નીચેથી લોકશક્તિ જગાડવાના પ્રયતો કર્યા.
સર્વોદય આંદોલનના દાવા મુજબ તો આની અસર બિહારના સમાજકારણ, અર્થકારણ અને રાજકારણમાં થવી જોઈએ. તો પછી બિહારમાં આટલો બધો ભ્રષ્ટાચાર ફાલ્યો શાથી ? ભ્રષ્ટાચાર સંપૂર્ણ નાબૂદ ન થાય એ સમજી શકાય. પણ તેને આટલો બધો વકરવાનો મોકો ગ્રામદાની બિહારમાં શાથી મળ્યો ?
પહેલાં કહેવાતું : ‘માણસ બદલો.’ સમાજ બદલાશે.
હવે ! ‘સત્તા બદલો તો જ સમાજ બદલાશે’ એમ કહેવાનું છે ?
કહેવાય તો છે જ કે તમામ ખરાબીઓનું મૂળ ભ્રષ્ટ રાજકારણ છે. ભ્રષ્ટ રાજકારણ માટે સત્તા પરનો કૉંગ્રેસ પક્ષ જવાબદાર છે. અને કૉંગ્રેસ પક્ષમાં ઈંદિરાબેન સર્વેસર્વા જેવાં બની બેઠાં છે. એટલે તેમાંથી બિહાર આંદોલનનું તાત્કાલિન લક્ષ બિહારની કોંગ્રેસ સરકારનું રાજીનામું, બિહાર ધારાસભાનું વિસર્જન અને બીજા રાજ્યોમાં આંદોલન વિસ્તારતા જઈ છેવટે કેન્દ્રમાં પણ આ જ પરિસ્થિતિ પેદા કરવી. એક વખત સત્તાપલટો થવા ઘો.
કહેવાય છે ખરું કે માત્ર સત્તા બદલવાથી તો નહિ ચાલે, બીજું ઘણું બધું બદલવું જોઈશે. પણ સહુ પ્રથમ મૂળ પકડો. મૂળ એટલે ? પહેલાં હતું માનવ મન, અને હવે ? સત્તા. બીજું તો જાણે ડાળાં પાંખડાં છે.
એક વખત ચિંતનની દિશા બદલાણી, પછી એ દિશામાં આગળ ધકેલાયે જ
છૂટકો.
એનો નિર્દેશ ભૂમિપુત્રના તા. ૧૬-૧૦-૭૪ના અંકમાં ‘દિલ્હી રેલી'ની નોંધમાં જોવા મળે છે. આચાર્ય કૃપાલાની સાથે સર્વોદય કાર્યકરોની મુલાકાતનો અહેવાલ એ નોંધમાં છે. તેમાં ગુજરાતમાં શ્રી ચીમનભાઈ પટેલ અને કિમલોપ વિષેની ચર્ચામાં આચાર્યે કહ્યું છે કે “એવાં સમાધાન તો કરવાં જ પડે.’’ ત્યાર પછી નોંધ લખે છે કે : ‘આચાર્યના મનમાં કૉંગ્રેસ વિરોધી ભૂમિકા છે. કૉંગ્રેસનો વિકલ્પ ઊભો કરવાની ભૂમિકા છે. એટલે આચાર્યને આવાં સમાધાનો કરવાં ઉચિત અનિવાર્ય પણ લાગે છે.’ આમ જણાવી નોંધ કહે છે : ‘સર્વોદય કાર્યકર્તાની ભૂમિકા નથી તો કોંગ્રેસ વિરોધી કે નથી એને કૉંગ્રેસનો વિકલ્પ ઊભો કરવાની ચિંતા. એ તો આખી
સંપૂર્ણક્રાંતિ, લોકસમિતિ અને ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ
