________________
૧૮૬
કીન્દ્રિય ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય (એ વિકલેન્દ્રિય છે) કાળો કહેવાય, પ્રત્યેક વનસ્પતિને સમૂહ મેસ કહેવાય, સર્વે પંચેન્દ્રિય નવ કહેવાય, અને શેષ સ્થાવર વિગેરે (એટલે પૃથ્વીકાયાદિ) નવ કહેવાય ( એ જીવની જુદી જુદી સંજ્ઞાઓ છે. સૂક્ષમ છે જે લોકમાં સર્વત્ર વ્યાપ્ત થયેલા છે તે અથવા ચર્મચક્ષુથી જે ગ્રાહ્ય (દેખી શકાય. એવા) નથી તે જાણવા, અને સ્કૂલ એટલે ત્રસજીવ પણ જાણવા તે પણ ચક્ષુગ્રાહ્ય અને ચક્ષુથી અગ્રાહ્ય એમ બે પ્રકારના છે. વધ, બંધ, અંગછેદન, અતિભાર ભરે, અને આહારને નિરોધ કરે એ પાંચ અતિચાર પહેલા અણુવ્રતને વિષે જાણવા. હિંસાને સંકલ્પ તે સંય કહેવાય, જીવને પરિતાપ-સંતાપ ઉપજાવ તે તમામ કહેવાય અને જીવને ઉપદ્રવ–વધ કરે તે કામ કહેવાય. આ આરંભ આદિ ત્રણ ભેદ સર્વ વિશુદ્ધનયોની અપેક્ષાવાળા છે. એ ત્રણે ભેદમાં દરેક ભેદ આભેગથી અને અનાભેગથી એમ બે બે પ્રકારે છે. અને તે સર્વભેદ અતિકમ
વ્યતિક્રમ અતિચાર અને અનાચારવડે વિચારવા. એ પૃથ્વી. પાણી અગ્નિ વાયુ વનસ્પતિ દ્વીન્દ્રિય ત્રીન્દ્રિય ચતુરિન્દ્રિય. અને પંચેન્દ્રિય એ સાત ભેદના જે છે તેને મન વચન અને કાયાવડે ગુણતાં ર૭ ભેદ થાય છે. પુનઃ કરવું કરી
એ પાંચ અતિચાવો , અને
જન વિષે જાણવા
૧ જો કે વિશુદ્ધનો તે ઋજુસુન્ન-શબ્દ-સમભિ-અને એવભૂત છે, પરંતુ આ સંકલ્પ તે સારંભ ઇત્યાદિ બાબતમાં તે નગમસંગ્રહ-અને વ્યવહાર એ ત્રણ નાજ વિશુદ્ધ છે, ( વિશેષ સ્પષ્ટાર્થ વ્યવહારસૂત્રની વૃત્તિ તથા મૂળથી જાણુ. )
