________________
૨૮૨
ઉપદ્રવથી રક્ષવા કેટ-કિલ્લા જેવું અન્ય શાસ્ત્રકારોએ પ્રકાશેલું છે. તે સમ્યગ રીતે વિચારી લેવું એટલે એ સંબંધી વધારે ઉલ્લેખ કરવાથી સયું. “હવે મુદ્રા સંબંધી શાસ્ત્રકારે જણાવે છે.” પંચાંગ પ્રણામ અને શકસ્તવ પ્રમુખ સ્તવના ગમુદ્રા વડે કરવામાં આવે છે. “અને અરિહંત ચેઈયાણું ઈત્યાદિ દંડક પાઠવડે જિન બિબાદિકની સ્તવના જિનમુદ્રા વડે કરાય છે. આ મુદ્રા પગ આશ્રી છે અને ચાગ મુદ્રા હાથ આશ્રી છે, તે બંનેનો ઉપયોગ ઉક્ત “વંદનામાં થાય છે. અને “જય વિયરાય” “જાવંત કેવિસાહૂ” તેમજ જાવંતિ ચેઈયાઇંરૂપ “પ્રણિધાનત્રિક” સુક્તાશુક્તિમુદ્રાવડે કરવામાં આવે છે. બે ઢીંચણ, બે હાથ અને પાંચમું ઉત્તમાંગ–મસ્તક, એ પાંચ અંગે સમ્યગ્ર ભકિતથી. પૃથ્વી ઉપર લગાડતાં તે વડે પંચાંગ પ્રણિપાત થયે જાણો... મહેમાંહે દશ આંગળીઓ આંતરી, કમળના દેડાના આકારે બંને હાથે રાખી, પેટની ઉપર હાથની કેણીઓ સ્થાપી. રાખવાથી જોગ મુદ્રા થાય છે. સમાધિમુદ્રા હેવાથી બંને હાથ જોડી રાખવા તેનું નામ જોગમુદ્રા છે. આગળના ભાગમાં ચાર અંગુળ જેટલા પહેલા અને પાછળના ભાગમાં તેથી કંઈક ઓછા પહેલા બે પગ રાખી કાર્યોત્સર્ગ કરવાથી જિનમુદ્રા થાય છે. વિદન–ઉપદ્રવને જીતવા સમર્થ હેવાથી. તે જિનમુદ્રા કહેવાય છે. ૧૧-૨૦ છે
મહેમાંહે આંગળીઓ આંતરી ન હોય એવા બે હાથ પોલા રાખી લલાટ (ભાલ) સ્થળે સ્થાપ્યા હોય (કે ન સ્થાપ્યા હોય) તે મુક્તાશુક્તિ મુદ્રા સમજવી. મુક્તાશુક્તિ
