________________
૧૮૮ ॥ २ स्थूलमृवापाद विरमणवत ॥ . અલિક-અસત્ય વચન ન બોલવું, અને (અહિતકારી એવું) સત્યવચન હોય તે પણ ન બોલવું, કારણ કે જે ‘પરને પીડાકારી વચન સત્ય હોય તે પણ તે સત્ય ન જાણવું મૃષાવાદ સ્કૂલ અને સૂમ એમ બે પ્રકારે છે, ત્યાં અહિં હાસ્યાદિકથી ઉત્પન્ન થયેલ હોય તે જૂનાવાસ, અને તીવ્ર સંકલેશથી ઉત્પન્ન થયેલ હોય તે રજૂતૃષાવાર જાણવો. કન્યાનું ગ્રહણ તે દ્વીપદનું સૂચક છે, ગોનું વચન તે ચતુષ્પદનું સૂચક છે, અને ભૂમિવચન તે સર્વ અપદનું અને ધન ધાન્યાદિકનું સૂચક છે. સહસા કલંક દેવું, રહસ્યદૂષણ, સ્વદારમ–ભેદ, કૂટલેખકરણ,૪ અને મૃષાઉપદેશ એ પાંચ મૃષાવાદવિરમણવ્રતના અતિચાર છે. જે જેમ લાઉયનું ( કડવા તુંબડાનું ) એક બીજ ૧ ભાર
૧ આ ગાથાના અર્થનું તાત્પર્ય એ છે કે –મૃષાવાદ પાંચ પ્રકારે છે તેમાં પ્રથમ વ્યટિ એ મૃષાવાદ. તેમાં કન્યા શબ્દથી સર્વે દ્વિપદ એટલે દાસદાસી સંબંધિ મૃષાવાદ. બીજું નોસ્ટિક મૃષાવાદ તેમાં ગો શબ્દથી સર્વે ચતુષ્પદોનું એટલે પશુઓનું મૃષાવાદ, ત્રીજું પ્રસ્થાસ્ટિક મૃષાવાદ તેમાં સર્વે અપદ (પગ વિનાના પદાર્થો) અને ધાન્ય ધન આદિનું મૃષાવાદ જાણવું. અહિં ત્રણ ભેદ કહ્યા પરંતુ ગ્રન્થમાં ભૂમ્પલિક-ન્યાસાપહાર–અને ફૂટ સાક્ષી એ ત્રણ ભિન્ન કરતાં પક્ષકાર થાય છે. 1. ૨ કેઈની છુપી વાત જાહેર કરવી.
૩ સ્ત્રીમિત્રાદિકના મર્મ પ્રગટ કરવા. ૪ ખોટા લેખ કરવા.
