________________
૨૬૦
શ્ચિત્ત અને સૂક્ષ્મ સંપરા ચારિત્રીને આલોચના અને વિવેક એ બે પ્રાયશ્ચિત્ત છે. ઈત્યાદિ પ્રાયશ્ચિત્ત તપના ભેદ જાણીને જે પ્રાયશ્ચિત્ત આપે તે યથાર્થ આપે અને જે યથાર્થ પ્રાયશ્ચિત્ત ન અંગીકાર કરે તો તેની આલોચના સમ્યક આલોચના ન કહેવાય. હંમેશાં સંકલ્પાદિકને (સંકલ્પાદિ અતિચારને) વજેતે એ જે મુનિ સાલંબન પ્રતિ સેવા વાળ હોય તે મુનિને આ આલેચના પદ પ્રવૃત્તિથી ન આપવું. તીર્થકર આદિ પદની (૧૦ પદની) અત્યાશાતનામાં (અતિ આશાતના કરવામાં) તત્પર એવા જીવને યદિ સંયમમાં ઉઘુક્ત હોય તો પણ સર્વાગ (૧મું) પ્રાયશ્ચિત્ત આપવું અતિશયવાળા આચાર્યની તથા તીર્થંકર ભગવંતની તથા મહર્થિક (લબ્ધિઓરૂપી મહા ઋદ્ધિવાળા) ગણધર ભગવંતની ઘણીવાર આશાતના કરનારે જીવ ઘણે અનંત સંસારી થાય એમ કહ્યું છે. વળી છતી શક્તિએ અનાદરપણે અથવા કઈ રીતે કોઈ પ્રકારે પ્રવચન–શાસનના કાર્યમાં તત્પર ન થાય તો તેને પણ પ્રાયશ્ચિત્ત પ્રાપ્ત થાય છે. પપ૬૫
છે ૫ વ્યવહારનું સ્વરૂપ છે આગમવ્યવહાર–મૃતવવ્યહાર–આજ્ઞા વ્યવહાર ધારણુવ્યવહાર–અને જીતવ્યવહાર એ પાંચ પ્રકારને વ્યવહાર છે. તેમાં કેવળજ્ઞાની મન:પર્યવજ્ઞાની અવધિજ્ઞાની ચૌદપૂવી દશપૂવી અને નવપૂર્વી મુનિઓમાં કામ થવાત છે. આલોચના પૂછયે આલેચના કહેનારે જીવ પિતાનું પાપ
૧. કારણ પડેયે અપવાદ સેવનાર હોય તેને પ્રાયશ્ચિત્ત નથી.)
