________________
श्री प्रज्ञापना सूत्र भाग २
तीसइमं पासणयापयं जीवाईसु पस्सिभेय परूवणं માટે સાકાર યોગ આઠ પ્રકારનો છે. ચક્ષુદર્શન, અચક્ષુદર્શન, અવધિદર્શન અને કેવળદર્શન એમ ચારે પ્રકારે અનાકાર ઉપયોગ છે અને અનાકારપશ્યત્તા ત્રણ પ્રકારે છે. કારણ કે અચક્ષુદર્શન અનાકારપશ્યત્તારૂપ નથી. શા હેતુથી? તેનું કારણ એ છે કે પૂર્વે અનાકારપશ્યત્તાનો વિચાર કરતા કહ્યું છે કે પ્રકૃષ્ટ-સ્પષ્ટ ઈક્ષણરૂપ અનાકારપશ્યત્તા છે. અને અચક્ષુદર્શનમાં સ્પષ્ટ ઈક્ષણ નથી, કારણ કે આત્મા ચક્ષુની જેમ બાકીની ઇન્દ્રિયો અને મન વડે જાણતો નથી, તેથી અચક્ષુદર્શન અનાકારપશ્યત્તારૂપ નહિ હોવાથી ત્રણ પ્રકારે અનાકારપશ્યત્તા છે. એ પ્રમાણે સાકાર ભેદ અને અનાકાર ભેદના પ્રત્યેક પેટાભેદમાં વિચિત્રતા હોવાથી ઉપયોગ અને પશ્યત્તામાં મોટી વિશેષતા છે. એક વિશેષતાનું પ્રતિપાદન કરવાની ઇચ્છાવાળા સૂત્રકાર પ્રથમથી તેના સાકાર અને અનાકાર ભેદો અને તેના પેટા ભેદોનું પ્રતિપાદન કરે છે-“હે ગૌતમ! બે પ્રકારની પશ્યત્તા છે. તે આ પ્રમાણે–સાકાર પશ્યત્તા અને અનાકાર પશ્યતા. હે ભગવન્! સાકાર પશ્યત્તા કેટલા પ્રકારની કહી છે?—ઇત્યાદિ સૂત્રના અર્થનો વિચાર કર્યો છે. એ પ્રમાણે સામાન્યપણે ®१५६न विशेष२डित पश्यत्ता 580. ४ ०१५ विशेष सालित पश्यत्ता एवं जीवाणंपि' में प्रभारी पाने ५९ डे मे पूर्व इत्या प्रमाणे पाने ५९। भेटले १५हना विशेष सहित ५९ ५श्यत्ता ६वी. ते मा प्रभारी-जीवाणं भंते ! सागारपासणया कतिविहा पण्णत्ता? गोयमा! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा-सागारपासणया य अणागारपासणया या जीवाणं भंते ! सागारपासणया कतिविहा पण्णत्ता? इत्याहिभगवन! वोन 24। प्रा२नी पश्यत्ता छ? गौतम! બે પ્રકારની પશ્યત્તા કહી છે. તે આ પ્રમાણે-સાકાર પશ્યત્તા અને અનાકાર પશ્યત્તા. હે ભગવન્! જીવોને સાકાર પશ્યત્તા કેટલા ५२नी 550' त्या प्रमाणे पाने ५ सामान्य पश्यत्त डी. वे योवाशे 31 माछ-'नेरइया णं भंते' હે ભગવન્! નૈરયિકોને કેટલા પ્રકારની પશ્યત્તા કહી છે? ઇત્યાદિ સુગમ હોવાથી અને ઘણું કરી ઉપયોગ પદમાં તેનો વિચાર કરેલો હોવાથી પૂર્વે કહેલી ભાવનાને અનુસાર સ્વયં જાણી લેવું. એ પ્રમાણે સામાન્યથી અને વિશેષથી જીવો ને પશ્યત્તા કહી. ॥१॥६६४॥
|| जीवाईसुपरिसभेय परूवणं ।। जीवा णं भंते! किं सागारपस्सी, अणागारपस्सी? गोयमा! जीवा सागारपस्सी वि, अणागारपस्सी वि। से केणटेणं भंते! एवं वुच्चति-'जीवा सागारपस्सी वि, अणागारपस्सी वि'? गोयमा! जे णं जीवा सुतणाणी ओहिणाणी मणपज्जवणाणी केवलणाणी सुयअण्णाणी विभंगणाणी ते णं जीवा सागारपस्सी, जे णं जीवा चक्खुदसणी ओहिदंसणी केवलदसणी ते णं जीवा अणागारपस्सी, से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चति- 'जीवा सागारपस्सी वि अणागारपस्सी वि'। णेरइया णं भंते! किं सागारपस्सी, अणागारपस्सी? गोयमा! एवं चेव, णवरंसागारपासणयाए मणपज्जवणाणी केवलणाणी ण वुच्चंति, अणागारपासणयाए केवलदसणं णत्थि, एवं जाव थणियकुमारा। पुढविक्काइयाणं पुच्छा। गोयमा! पुढविक्काइया सागारपस्सी, णो अणागारपस्सी। से केणद्वेणं भंते! एवं वुच्चति? गोयमा! पुढविक्काइयाणं एगा सुयअण्णाणसागारपासणया पण्णत्ता, से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चति, एवंजाव वणस्सतिकाइया। बेइंदियाणं पुच्छा। गोयमा! सागारपस्सी, णो अणागारपस्सी। सेकेणद्वेणं भंते! एवं वुच्चति? गोयमा! बेइंदियाणंदुविहासागारपासणया पण्णत्ता,तंजहा-सुयणाणसागारपासणया य, सुयअण्णाणसागारपासणया य, से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चति। एवं तेइंदियाण वि। चउरिदियाणं पुच्छा। गोयमा! चरिंदिया सागारपस्सी वि, अणागारपस्सी वि। सेकेणटेणं०? गोयमा! जे णं चउरिदिया सुयणाणी सुयअन्नाणी ते णं चउरिंदिया सागारपस्सी, जे णं चउरिंदिया चक्खुदंसणी ते णं चउरिंदिया अणागारपस्सी, से तेणद्वेणं गोयमा! एवं वुच्चति। मणूसा जहा जीवा, अवसेसा जहा णेरइया जाव वेमाणिया।।सू०-२।।६६५।। (भू०) हे भगवन्! ®पो शुसास२६शी-सा॥२५श्यत्तापामा अना२शा-मना।२ ५श्यत्तापामा छ? 3 गौतम! . 296
