________________
tr પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક LT
ગુરુ શિષ્ય સંબંધઃ થોડોક વિમર્શ
આચાર્ય - શ્રી વિજયશીલચંદ્રસૂરિ- શિષ્ય મુનિ - દૈલોક્યમંડનવિજય. નોંધ: પ.પૂ. નેમિસૂરિ સમુદાયના આ.વિ.શીલચંદ્રસૂરિ અને તેમના એક-એક પે અદકા મોતી જેવા શિષ્યો સાથે કુદરતકૃપાએ સ્નેહસંબંધ બંધાયો ને તેના પ્રતાપે વર્ષોથી તેઓનું સાનિધ્ય મને સાંપડતું રહ્યું છે. ગુરુશિષ્ય સંબંધની શાસ્ત્રપ્રણિત પારંપરિક અદબ અને આધુનિક સમયમાં અપેક્ષિત મોકળાશ- આ બંને બાબતોનો | સુભગ સમન્વય મેં અહીં અનુભવ્યો છે. “ગુરુ મહાભ્ય' વિશેના વિશેષાંકના સંપાદનની તક સાંપડતાં મનમાં સ્કૂલા કેટલાંક વિષયોમાંથી શિષ્યની ગુરુ પાસેની અપેક્ષાઓ' વિશે લખાવવાનું પણ વિચારેલું. પ્રશ્ન એ હતો. કે વર્તમાન સમયની કેટલીક વાસ્તવિકતાઓને વણી લઈ ગુરુ કેવા હોવા જોઈએ એ વિશે લખવાની હિંમત કરે કોણ? આ સંદર્ભે પ.પૂ. આ. વિજયશીલચંદ્રસૂરિજીને વિનંતી કરી અને તેમણે પોતાના શિષ્ય એવા મુનિશ્રી કૈલોક્યમંડનવિજયજીની આ લેખ લખવા વરણી કરી. અભ્યાસુ એવા મુનિશ્રીએ પૂર્ણ તાટધ્યથી પ્રવર્તમાન કેટલાક પ્રશ્નોને વાચા આપતો માર્મિક લેખ લખી આપ્યો. આચાર્યશ્રીની ઉદારતા અને મુનિશ્રીના સ્વસ્થ લેખન માટે આભારી છું.
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક ૨ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક
લેખક પરિચય : નાની ઉંમરે સાધુ જીવન સ્વીકારીને ગુરુ સમર્પણ અને જ્ઞાનપિપાસા દ્વારા મુનિશ્રી | ત્રિલોક્યમંડનવિજયજીએ જૈન સાધુ સમાજમાં એક આગવું સ્થાન મેળવ્યું છે. તર્ક અને ન્યાય શાસ્ત્રોમાં તેમજ જૈન પ્રાચીન ગ્રંથોનું અવગાહન તેઓશ્રીએ ઊંડાણથી કરેલ છે. શાસ્ત્રોના પદાર્થોને તર્કસંગત રીતે ઉઘાડીને સમજવા-સમજીવવાની એમની શક્તિ વિશિષ્ટ છે. જૈન સંઘમાં ઉદીયમાન વિધા વ્યસંગી વિદ્વાન તરીકે તેઓ પ્રસ્થાપિત થઈ ચુક્યા છે.
પરોતરની કે મહીકાંઠાના પ્રદેશની લીલીછમ ધરતી ગુરુતત્ત્વનો જે અચિંત્ય મહિમા ગવાયો છે, તે આ જ કારણથી. ખૂંદવાનું સૌભાગ્ય જો સાંપડ્યું હોય અને સાથે સાથે પ્રકૃતિનું આ સંદર્ભે થોડીક બાબતો પર વિચાર કરવો જરૂરી જણાય હું રસપાન કરવાની - એના સૌંદર્યને ખોબલે ખોબલે પીતાં છે કે “શિષ્યત્વ'ની કાળજીસભર માવજત માટે ગુરુએ કેવાં ? શું રહીને આંખોને ઠારવાની સુટેવ જો રાખી હોય તો અંતરવેલ પગલાં ભરવાં જોઈએ? એક અસ્તિત્વ, કે જે સંપૂર્ણપણે ગુરુને શું
અવશ્ય જોવા મળે. ઝાડ પર સોનાના તાર જેવા અસંખ્ય જ સમર્પિત છે, તેના સર્વાગીણ વિકાસ માટે ગુરુએ કેવી { ચળકતા તાંતણાવાળી એ વેલ પથરાઈને પડી હોય. સંસ્કૃતમાં કેવી જવાબદારીઓ અદા કરવી જોઈએ? શિષ્યના સમગ્ર જીવન શું ૪ એને માટે શબ્દ છે - “નિર્મુલી’. મૂળિયાં એને હોય નહીં. પર ગુરુનો જે એકાધિકાર છે અને શિષ્યના ઘડતર માટે જે જ કે પૃથ્વીમાં ઊગવાની એને જરૂર નહીં. પવન, પાણી, પ્રકાશ - નિબંધ સત્તા શાસ્ત્રોએ ગુરુને સોંપી છે, તે અધિકાર અને ?
આ બધાં સાથે એને કોઈ નિસબત નહીં. એનો એક નાનકડો સત્તાનો ઉપયોગ કેવી વિવેકપૂર્ણ રીતે થવો જોઈએ? “ગુરુત્વ” ઉં ટુકડો ઝાડ પર વીંટળાવાનું શરુ કરે અને ધરતીનાં રસકસ એ જવાબદારીભર્યું પદ છે એમ જો આપણે સમજતાં હોઈએ ?
ચૂસ્યા વગર જ બારોબાર ઝાડમાંથી જ પોષણ લઈને એ આટલી તો એ જવાબદારીનું નિર્વહણ કેવી રીતે થઈ શકે? અત્રે આવા જ બધી વિસ્તરતી જાય. ઝાડ સૂકાય તો જ એ સૂકાય. નહીં તો આવા પ્રશ્નો પર, જૈનશાસન-ગત ગુરુ-શિષ્ય પરંપરાને કે એ સદાબહાર ખીલતી જ જાય. એનું અસ્તિત્વ જ સમગ્રપણે કેન્દ્રમાં રાખીને, ખાસ તો વર્તમાન દેશ-કાલને અનુલક્ષીને 9 ઝાડ સાથે ઓતપ્રોત બની રહે.
યત્કિંચિત્ વિચાર કર્યો છે. “શિષ્યત્વ' પણ આ નિર્મલી વેલ જેવી જ ઘટના હોય છે, વાસ્તવમાં શિષ્ય માટે ગુરુની જરૂર શી છે? પરમતત્ત્વ જે એક રીતે જોઈએ તો. એનું સમગ્ર અસ્તિત્વ ગુરુના અસ્તિત્વ સાથેનું અનુસંધાન જોડી આપવા માટે, આંતરચેતનાનો શું છું, પર જ અવલંબિત હોય છે. એ ગુરુનાં ચરણે જ સમર્પિત થાય સાક્ષાત્કાર કરવા માટે - ના, આવી ઊંચી ઊંચી વાતો અત્રે છે,
છે, એમની પ્રતિભામાંથી જ એ પોષણ મેળવે છે, અને એમની કરવી નથી. અત્રે તો પૂલ વ્યવહારિક દ્રષ્ટિથી જ આ પ્રશ્નને ૨ 8 કૃપાના બળે જ એ વિકસતું રહે છે. ગુરુથી એને જુદું પાડી દો જોવો છે. છે તો એ જીવી શકે જ નહીં. સમગ્ર ભારતીય પરંપરામાં મને લાગે છે કે માર્ગદર્શન મેળવવા માટે હંમેશા આપણને છે
ઓગસ્ટ -૨૦૧૭) ; પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક |
પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
