________________
''
tr પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક ET ભારતીય ગુરુ પરંપરાના સંદર્ભે સુક્કુરુ સંસ્કૃતિનો આધારસ્તંભ
ડૉ. ગુણવંત બરવાળિયા લેખક પરિચય : જૈન સાહિત્યના અભ્યાસી ગુણવંત બરવાળિયા પાસેથી વિભિન્ન વિષય પરના સંપાદનના પુસ્તકો પ્રાપ્ત થાય છે. જૈન-જૈનેતર સાહિત્ય વિશેના પરિસંવાદો યોજી તેમના શોધનિબંધોના સંપાદનો તેમની પાસેથી મળતા રહે છે. જૈન ધર્મ વિષે તેમણે પરિચય પુસ્તિકા પણ આપી છે. વિવિધ સેમિનારોના આયોજનમાં તેઓ મહત્વની ભૂમિકા ભજવતા હોય છે.
વૈશવકાળમાં બાળકની માતા જ તેની ગુરુ હોય છે. મા શિષ્યોના હૃદયમાં ગુરુમહિમાનું ગાન, રટણ અને જાપનું કે ઘરના પરિસરમાં રહીને પોતાના બાળકને શિક્ષણ અને અર્ખલિત સાતત્ય છે.
સંસ્કારનું સિંચન કરે છે. પરંતુ વિશ્વના વિશાળ ફલક પર તેની गुरुब्रह्मा गुरर्विष्णु गुरुर्देवो महेश्वर। છું વિકાસયાત્રા માટે તે માતા પોતાના સ્તરની વ્યક્તિને શોધે ગુરુ સાક્ષાત પરબ્રહી તરૈ શ્રી ગુરુવે નમઃ || દે છે અને તે છે માસ્તર. આમ જીવનમાં માના સ્તર પર જો આ સંસ્કૃતિએ ગુરુનો પરમતત્ત્વ રૂપે સ્વીકાર કર્યો છે. કોઈપણ હોય તો તે છે માસ્તર.. એટલે વિદ્યાગુરુ.
આધ્યાત્મિક તત્ત્વનાં રહસ્યો પામવા માટે માત્ર આ ભવ કે પોતાના બાળકના જ્ઞાનની ક્ષિતિજના વિસ્તાર માટે મા જ નહિ પરંતુ ભવ પરંપરા સુધારવા માટે જીવનમાં ધર્મગુરુ Sિ પોતાનું બાળક શિક્ષકને સોંપી દે છે. પ્રથમ શિક્ષક માતા, મહત્ત્વ અનન્ય છે. અને પછી જીવનમાં વિદ્યાગુરુનો પ્રવેશ થાય છે.
બિના નયને પાવે નહીં, બિના નયન કી બાત, ગુ એટલે અંધકાર, રુ એટલે દૂર કરનાર.
સેવે સગુરુ કે ચરણ, સો પાવે સાક્ષાત અવિદ્યાનો અંધકાર દૂર કરનાર, જીવનમાં જ્ઞાનનો પ્રકાશ બુઝી ચાહત જો પ્યાસ કો, હે બુઝન કી રીત, રૂં પાથરી, મુક્તિનું મંગલ પ્રવેશદ્વારા જે ચીંધે તે સદ્ગુરુ છે. પાવે નહી ગુરુગમ બિના, એહ અનાદિ સ્થિત!
જેમને સતનો સાક્ષાત્કાર થયો છે એવા સદ્ગુરુને આપણા વિદ્વાન વ્યાખ્યાતા ડૉ. પૂજ્ય મહાસતી છે ભારતવર્ષના શાસ્ત્રોએ બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશની ઉપમા આપી તરુલતાજીએ “હું આત્મા છું'માં યુગપુરૂષ શ્રીમદ રાજચંદ્રની ઉં { નવાજ્યા છે. કેમકે જીવનમાં સદ્ગુણોના સર્જક ગુરુને બ્રહ્મા આ મહાન રચનાને અભુત રીતે સમજાવતાં કહ્યું છે કે, “બીના ! ગયા છે. સદ્ગણના પોષક શ્રી વિષ્ણુને તુલ્ય ગણ્યા છે અને નયનની વાત એટલે જે અનુભવ ઈન્દ્રિયોથી થઈ શકતો નથી,
દોષોના વિનાશક મહાદેવ જેવા માન્યા છે. આ ત્રણ દેવોની ઈન્દ્રિયાતીત છે એવો આત્માનુભવ. આપણા ચર્મચક્ષુઓ જ ઉપમા યથાર્થ છે.
જગતના સર્વ રૂપી પદાર્થો જોઈ શકે છે. પણ અરૂપી એવો વિદ્યાગુરુ વિદ્યાદાન દ્વારા આપણા વ્યવહારિક જ્ઞાનમાં આત્મા આ નયનોમાં સમાતો નથી. તેને જોવો જાણવો હોય વૃદ્ધિ કરે છે. જે જ્ઞાન નોકરી, ધંધા કે વ્યવસાય દ્વારા જીવન તો અંતરચક્ષુ ઉઘાડવા પડશે. અંતરનો થયેલો ઉઘાડ, અંતરની ? હું નિર્વાહ ચલાવવા ઉપયોગી થાય છે. વળી ભૌતિક સુખ સંપત્તિ અનુભવદશાની પ્રાપ્તિની તીવ્ર લગન જ આત્માનો સાક્ષાત્કાર છે
પ્રતિષ્ઠાનું ઉપાર્જન પણ તેના દ્વારા થઈ શકે છે. ઉપરાંત, કરાવી શકે. પણ એ લગન લગાડે કોણ? બ્રહ્મ જ્ઞાનનો રે વિદ્યાગુરુએ આરોપેલ ધર્મનીતિના સંસ્કારો આપણામાં ભોમિયો જેણે પોતે આત્માનુભવ કરી લીધો છે તેઓ માટે કે રહેલી સુષુપ્ત ચેતનાને જાગૃત કરવાનું કાર્ય કરે છે. આમ હે માનવ! આત્માનુભવી સરુના ચરણોમાં ચાલ્યો જા. પણ વિદ્યાગુરુ માનવીનો આખો ભવ સુધારે છે.
તેમના ચરણનું ગ્રહણ કરવાથી પરમાનંદને પામી શકાશે.” શુ 8 પુરૂષાર્થ અને પુણ્યના યોગથી ભોતિક સમૃદ્ધિ સંપન્ન થઈ સંત કબીરજીએ પણ સદ્ગુરુને જીવનમાં પ્રથમ સ્થાને
હોય તો તે સમૃદ્ધિને કઈ રીતે ભોગવવી, તેનો વિવેક ધર્મગુરુ મૂક્યા - પ્રસ્થાપ્યા છે. હું જ શીખવી શકે અને ભૌતિક સમૃદ્ધિ વિના પણ, ખૂબ જ ગુરુ ગોવિંદ દોનો ખડે, કિસકે લાગું પાય? ૐ પ્રસન્નતાથી કઈ રીતે જીવી શકાય તે વિદ્યા તો માત્ર ધર્મગુરુ બલિહારી ગુરુ આપની, ગોવિંદ દિયો બતાય. દ્વારા જ પામી શકાય.
આમ સહુ સંતોએ એકી અવાજે સદ્ગુરુના શરણને ભારતીય ગુરુ પરંપરામાં હજારો વર્ષથી ભક્તોને સ્વીકાર્યું છે. સગરુ વિના સાધના માર્ગ વિકાસ થઈ
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક ૨ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
.
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક :
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
