________________
11 પ્રબદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
પ્રશ્ન પણ ચર્ચાયો. રાષ્ટ્રપતિએ વિનોબાજીને શિક્ષણના પ્રશ્નો એક સ્વતંત્ર શક્તિ ઊભી કરવાની વાત હતી, જેમાં પ્રાથમિક
ઉપર ધ્યાન આપવા અને શિક્ષકોને માર્ગદર્શન આપવા વિનંતી શિક્ષકોથી માંડીને યુનિવર્સિટી શિક્ષકો જોડાયેલા હોય. તેમાં રૂ કરેલી. બિહારના તે વખતના શિક્ષણમંત્રી કરપૂરી ઠાકુર તે એક નિર્ણાયક સમિતિ હોય, જેમાં સામાન્યતઃ સર્વ સંમતિથી ૪
મુલાકાત વખતે હાજર હતા. એટલે તેમણે એ વાતનો દોર નિર્ણય થાય. આચાર્ય કુળની વાત કરતાં તેમણે વિદ્વાનોની { પકડી તારીખ ૭-૮ ડિસેમ્બર, ૧૯૬૭ના રોજ પૂસા રોડ એ સભામાં કહેલું: “આપણે કોઈ દેશવિશેષ કે ધર્મવિશેષના ૬
(બિહાર)માં વિનોબાજીના સાંનિધ્યમાં એક પરિષદ બોલાવી. આગ્રહી નથી. કોઈ સંપ્રદાય કે જાતિવિશેષમાં બહુ નથી. વિશ્વના
જેમાં બિહારની બધી યુનિવર્સિટીઓના કુલપતિઓ, ઉપલબ્ધ સઘળા સવિચારોના ઉદ્યાનમાં આપણે વિહરનારા 3 કોલેજોના આચાર્યો, શિક્ષકો, શિક્ષણશાસ્ત્રીઓ હાજર હતા. છીએ અને એ આપણો સ્વાધ્યાય છે. સવૃત્તિઓને આત્મસાત્ ક હું કેન્દ્રના શિક્ષણમંત્રી ત્રિગુણસેન, જયપ્રકાશ નારાયણ, ધીરેન્દ્ર કરવી એ આપણો ધર્મ અને વિવિધ વિશેષતાઓમાં સામંજસ્ય & હું મજમુદાર વગેરે અગ્રણીઓ હાજર હતા. આ પરિષદ સમક્ષ સ્થાપિત કરી વિશ્વવૃત્તિનો વિકાસ કરવો તે આપણી સાધના કરું કે બોલતા વિનોબાજીએ શિક્ષણના પોતાના વિચારો રજૂ કર્યા છે'. ૬ અને તેમાં શિક્ષકોની એક સ્વતંત્ર શક્તિ પાંગરે તે ઉપર ખાસ આ સંદર્ભમાં વિનોબાજી ઈચ્છતા હતા કે દેશમાં જૈ
ભાર મૂક્યો. તેમણે તે વખતે કહેલુંઃ “શિક્ષકો પ્રજાના આચાર્યોનું અનુશાસન ચાલે. કટોકટી વખતે તેમણે સ્પષ્ટતા છે માર્ગદર્શક બનવા જોઈએ અને શિક્ષણ વિભાવ ન્યાય કરેલી કેઃ “આચાર્યાનું હોય છે અનુશાસન અને શાસકોનું { વિભાગની જેમ સરકાર શાસનથી સ્વતંત્ર હોવો જોઈએ. હોય છે શાસન'. તેઓ માનતા શાસકોના આધિપત્યમાં જો હું તે શિક્ષકોએ પક્ષીય રાજકારણ તેમ જ સત્તાની રાજનીતિથી દુનિયા ચાલશે તો કદી શાંતિ-સમાધાન નહીં મળે. કારણ કે છે ૨ અળગા રહેવું જોઈએ. અને જનતા સાથે સંપર્ક કેળવવો શાસન દંડશક્તિ અને હિંસાશક્તિ ઉપર આધારિત છે, જ્યારે રે જોઈએ'.
અનુશાસન પ્રેમશક્તિ, જ્ઞાનશક્તિ અને વિશ્વાસશક્તિ પર છે & પૂસા રોડ પછી જાન્યુઆરી ૧૯૬૮માં વિનોબાજીએ આધારિત છે. સર્વોદયનું ધ્યેય છે શાસનમુક્ત સમાજ વ્યવસ્થા. 8 મુઝફ્ફરપુરમાં પ્રાધ્યાપકો - શિક્ષકો આદિનું એક સંમેલન આમ સમાજનું નેતૃત્વ લેનાર, સમાજને જગાડનાર અને યોજ્ય અને પુનઃ આ વાત મૂકી. એ પછી ફેબ્રુઆરીમાં સમસ્યાઓનું સમાધાન આપનાર એક સંગઠન જરૂરી છે, અને
વિનોબાજી મુંગેર કોલેજમાં વિદ્યાર્થીઓ અને અધ્યાપકો વચ્ચે તેમાં નિર્ભય, નિર્વેર, નિષ્પક્ષ અને જ્ઞાનશક્તિ - પ્રેમશક્તિની ૬ 3. દસેક દિવસ રોકાયા અને શિક્ષકો - પ્રાધ્યાપકોના સંગઠનનો ઉપાસના કરનાર Íનું એ સંગઠન હોય એ આચાર્યકુળ. છે વિચાર મૂક્યો એ પછી ૬-૭ માર્ચે ભાગલપુરમાં વિદ્વાનો,
શિક્ષણ ચિંતન પ્રાધ્યાપકો, શિક્ષકોના સંગઠનને આખરી રૂપ આપ્યું અને તેના
વિનોબાજીએ શિક્ષણનું આમૂલાગ્ર ચિંતન કર્યું છે. અનેક કાર્યક્રમ અંગે વિગતે વિચારણા થઈ અને આવા સંગઠનને ભા'
વ્યાખ્યાનો અને ગોષ્ઠીઓમાં તેમણે શિક્ષણના વિચારો અને વિનોબાજીએ “આચાર્ય કુળ' એવું નામ સૂચવ્યું અને તારીખ આ
આપણા દેશમાં શિક્ષણનું સ્વરૂપ કેવું હોય તે સમજાવ્યું - ૮ મીએ તેની સ્થાપનાની જાહેરાત થઈ.
પ્રબોધ્યું છે. તેમના “શિક્ષણ - વિચાર' પુસ્તકમાં સુપેરે તે છે - આચાર્ય કુળ એટલે સમાજની એક ત્રીજી શક્તિ અને તેમાં મળે છે. જોડાનાર નિર્ભય, નિર્વેર અને નિષ્પક્ષ હોય. આચાર્ય કુળ
ન આજના શિક્ષણથી તેઓ ખૂબ જ નારાજ હતા. કહેતાઃ જે વ્યક્તિ અને રાષ્ટ્રની આત્મચેતનાને જગાડે, આત્માનુ
આજનું આ શિક્ષણ હરગીઝ ન ખપે. કારણ કે તે બેકારો * શાસનને પ્રેરે અને માર્ગદર્શન કરે. જ્ઞાન-વિજ્ઞાનનું સમન્વય
પેદા કરનાર કારખાના છે”. જરા આકરા શબ્દોમાં તેમણે પણ કરવાવાળું ભારતીય દર્શન જે છે તેને સમાજમાં વ્યવહુત
કહેલું: ‘જો એમ જાહેર કરવામાં આવે કે રદીમાં રહી શિક્ષણનો 8 કરવાનું મહાન કાર્ય આચાર્ય કુળ પાસે અપેક્ષિત હતું. આ
નમૂનો રજૂ કરાશે તેને મહાવીર ચક્ર આપવામાં આવશે, તો આ સંગઠન સમાજ માટે નૈતિક અને આધ્યાત્મિક શક્તિનું કેન્દ્ર
મને લાગે છે કે આજના શિક્ષણને મહાવીર ચક્ર મળે !' 9 છે, બને અને પોતાની આધ્યાત્મિક - નૈતિક શક્તિથી દેશની
વિરોધાભાસ તો જુઓ! “આજે સરકાર શિક્ષણ ખાત પણ { સામાજિક, આર્થિક, રાજનૈતિક આદિ સમસ્યાઓના ઉકેલ
ચલાવે છે અને સાથે પોલીસ ખાતુ પણ ચલાવે છે, સરકારને માટે માર્ગદર્શન આપે.
પાણી પણ રાખવું પડે છે અને આગ પણ રાખવી પડે છે !' આચાર્ય કુળ'ની મૂળ વિભાવનામાં શિક્ષકો - આચાર્યની એટલે એમણે કહેલું: ‘જો મારા હાથમાં રાજ હોય તો બધા . પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક :
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક કે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક ૨ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ શરુવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક ૨ પ્રબુદ્ધ :
પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
