________________
હતી.
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક
1 પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક 1 કહ્યું: “મહારાષ્ટ્ર અને દેશની સંતપરંપરાના જ્ઞાનદેવ, નામદેવ, પ્રકાશની તેમની શોધ હતી, તે તેમની આ યાત્રા દરમિયાન તકારામાદિ અને નાનક, કબીર, તુલસી, નરસિંહ, શંકર, પ્રાપ્ત થયો. પોચમપલ્લી ગામે હરિજનભાઈઓએ કહ્યું: “અમે રામાનુજ, વ્યાસ, વાલ્મીકિ, શુકદેવ - આ બધા મારા ખૂબ ગરીબ છીએ, બેકાર છીએ. અમને થોડી જમીન અપાવો'.
નાનપણના મિત્રો! પરંતુ તેમાં ખાસ જ્ઞાનદેવ અને શંકર અને ત્યાં જ રામચંદ્ર રેડી નામે એક ભાઈએ એકસો એકર ૪ અને પછી ગાંધી!'
જમીન દાનમાં આપી અને વિનોબાજીને થયું: “આ શું થયું?' વિનોબાજીમાં આચાર્યની પ્રખર બુદ્ધિમત્તા, સંતની કરુણા અંદરથી જ અવાજ આવ્યોઃ “તને અહિંસા પર વિશ્વાસ છે કે 9 છે અને ઋષિની પ્રતિભા હતાં. તેમની અગાધ વિદ્વતા, હૃદયનું નથી? માટે શ્રદ્ધા રાખ અને માગતો જા, જેણે બાળકના ? કારુણ્ય અને આગવું આર્ષદર્શનથી તેમની પ્રતિભા કસાયેલી પેટમાં ભૂખ રાખી છે, તેણે માતાના સ્તનમાં દૂધ પણ રાખ્યું ,
છે. એ અધૂરી યોજના નથી કરતો'. વિનોબાજી તો પ્રત્યેક શિક્ષક માટે આચાર્ય શબ્દ પ્રયોજતા. અને ૧૯૫૧ની પદયાત્રા શરૂ થઈ. વિનોબાજીની ઉંમર ૪ & આચાર્ય એટલે આચરણનિષ્ઠ પુરૂષ. સાવરતિ તિ ગાવાર્ય - ૫૫ વરસની! ‘પચપન કે બાદ બચપન” એમ સાવ સરળભાવે
જેમના વિચાર અને આચારમાં ઓછામાં ઓછું અંતર હોય - બાળભાવે વિનોબાજી ૧૩ વરસ અખંડપણે ચાલ્યા! કે તે આચાર્ય. વિનોબાજી તો ભાષા-શબ્દના ભારે મરમી હતા. ૭૦,૦૦૦ કિ.મી.ની ભારતવ્યાપી આસેતુ હિમાલય :
એમણે કહેલું“આચાર્યમાં રુચર ધાતુ છે. તેના વિવિધ અર્થો પગપાળા યાત્રા કરી. ૪૨ લાખ એકર જમીન ભૂમિદાનમાં છે. છે થાય છે, પણ રુચર નો સંબંધ આચરણ સાથે છે'. એટલે મળી અને ભૂદાન તેમજ સર્વોદયી સમાજ રચના - અહિંસક * “સમાજમાં આચરણ દ્વારા જે ધડો બેસાડે છે તે આચાર્ય... સમાજરચનાના - પ્રયોગ માટે ગ્રામદાન, સંપતિદાન, શું વિચારોની જે પ્રેરણા આપે છે તે આચાર્ય'. વિનોબાજીએ જ જીવનદાન, શાંતિસેના, સર્વોદયપાત્ર આચાર્યકુળ એમ એક ૪ જ કહેલું: “આ દેશ જે બન્યો છે, તે તેના આચાર્યોએ બનાવ્યો વ્યાપક કર્મયજ્ઞ ચાલ્યો. હજારો વ્યાખ્યાનો થયાં, જે દ્વારા પ્રજા કે છે'. વિનોબાજી આવા આપણી પ્રાચીન આચાર્ય પરંપરાના સમસ્તને માર્ગદર્શન અપાયું. લોકશિક્ષણ થયું. એક ભવ્ય- ૪ 5 પૂર્ણ વિકસિત પુષ્પસમ હતા, તો કબીરાદિ સંતોના ગોત્રના દિવ્ય પ્રજાસૂય યજ્ઞ.
પણ હતા અને વ્રતનિષ્ઠ - અધ્યાત્મનિષ્ઠ, તપોનિષ્ઠ - ગાંધીજી અહિંસાને સર્વત્ર લાગુ કરવાનો પ્રયોગ કરવા = સ્વાધ્યાયનિષ્ઠ ઋષિ પણ હતા. નાનાભાઈ ભટ્ટે કહેલું ઈચ્છતા હતા, આમ જનતાને પોતાના સવાલો અહિંસાને ૨ = “વિનોબાજી તો આદ્ય ત્રષિ છે'.
માર્ગે ઉકેલવાનું શીખવવા માગતા હતા, પણ તેમને તે માટે પ્રજાસૂયયજ્ઞ અને લોકશિક્ષણ
સમય ન મળ્યો. ગાંધીજીની આ આકાંક્ષા વિનોબા દ્વારા ગાંધીજીએ વિનોબાને લખેલું: ‘તમે મોટી સેવાનું નિમિત્ત ફળીભૂત થઈ. તેમણે અહિંસાનો સમાજવ્યાપી સમર્થ પ્રયોગ હું બનશો'. ગાંધીજીની આ ભવિષ્યવાણી સાચી પડવાની ઘડી વ્યાપક રીતે કર્યો. તેમણે સાબિત કર્યું કે પ્રેમ, સદ્ભાવ અને ૪ જાણે આવી રહી હતી.
વિશ્વાસથી કેટલાય સવાલો ઉકેલી શકાય છે. ત્રણ દાયકા પલાંઠી વાળીને અધ્યયન - અધ્યાપન અને વિનોબાજીએ લોક કેળવણીનું આ જે વ્યાપક કાર્ય કર્યું છે જૈ શ્રમનિષ્ઠ-સેવાનું કાર્ય તેમજ નાનાવિધ પ્રયોગોમાં રત તેની પ્રેરણા અંતરમાંથી જ આવી હતી. મહાપુરૂષો પોતાના હૈ કે વિનોબાજી ૧૯૫૧માં શિવરામ પલ્લી મુકામે યોજિત સર્વોદય આત્મ પ્રત્યયથી, અંતરના અવાજથી આગળ વધે છે. તેઓ ? મેં સંમેલનમાં જવા માટે સેવાગ્રામથી પગપાળા નીકળ્યા અને કોઈ જ્યોતિષિઓ, ભવિષ્યવેત્તાઓ કે નેતાઓને પૂછવા નથી ! છે અચાનક - અપ્રત્યાશિતરૂપે એક નવી દિશા ખૂલી ગઈ. એમને જતા. વિનોબાનું આ ભૂમિ માગવાનું કાર્ય પ્રારંભે તો ?
પણ કદાચ તેની કલ્પના નહોતી. એ વખતે તેમણે એક પત્રમાં પાગલપનમાં જ લેખાયું, ત્યારે તેમણે કહ્યું : “વિદ્વાનો,
લખેલું: “કાલે હું નીકળીશ. હું પગપાળા જઈશ. કારણ કે ગામે વ્યવહારકર્તાઓ ભલે મને પાગલ ગણ, મને તો એક ૪ ગામના લોકોને મળવાને, તેમનાં સુખ-દુઃખને સમજવાની જીવનકાર્ય મળી ગયું છે..... અહિંસક સમાજરચનાનું.” =
અને એમની અંદર વસેલા ભગવાનનાં દર્શન કરવાની મને વિનોબાજીએ કોઈએ પૂછેલું. ‘તમે પગપાળા જ કેમ ફરો ? 8 ઈચ્છા છે'. સંમેલન બાદ તેલંગાણાના કમ્યુનિસ્ટો દ્વારા છો?' તો વિનોબાજીએ મર્માળુ ઉત્તર આપેલો. “જો હું હવાઈ ? જૈ આતંકગ્રસ્ત વિસ્તારમાં ફરીને નિરીક્ષણ કરવાનું મન હતું અને જહાજમાં ફરત, તો મારું કામ હવામાં જ રહી જાત! પણ રૅ
ત્યાંના જમીનના પ્રશ્નના ઉકેલ માટે કંઈક કરવું હતું, અને જે જમીન પર પગ ખોડીને ફરી રહયો છું, તેથી મારું કામ
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
૧૦૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
(ઓગસ્ટ -૨૦૧થકે
ઓગસ્ટ - ૨૦૧૭
