________________
; પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
વચન અને કાયા) આ પાંચે કર્મબંધના કારણો છે જે પંચેંદ્રિયના (૨) “જ્ઞાનાચાર' કોને કહેવાય? કે ભૌતિક સુખ ભોગવતા સેવાય છે.
ઉપરોક્ત જ્ઞાનગુણને પ્રગટ કરવા અને પ્રગટેલા તે (૨) અનાજ સંદર્ભમાં તમારા બીજા સવાલનો જવાબ
જ્ઞાનગુણમાં વૃદ્ધિ કરવા માટે જે બાહ્ય અને અંતરંગ ૨ દેવગતિમાં મનુષ્યની સરખામણીમાં ભૌતિક સુખ ઘણું આચરણ અર્થાત્ પ્રવૃત્તિ કરાય તેને જ્ઞાનાચાર કહેવાય જે જ ઘણું વધારે હોય, અને આયુષ્ય પણ ઘણા લાંબા હોય પરંતુ
લગભગ દેવોનું આયુષ્ય પુરૂં થતા એ એકેંદ્રિયની ગતિ પામે (૩) “દર્શન' કોને કહેવાય? ? છે જેવા કે પૃથ્વીકાય, વનસ્પતિકાય જોકે આ એકાંતે નથી. દર્શન' શબ્દના ત્રણ અર્થ : (૧) જો, (૨ કે જેમણે મનુષ્યભવમાં સંયમ ગ્રહણ કરી નિરતિચાર પાલન કર્યું (૩) ફીલસુફી.
હોય, તપ, ધ્યાનની સાધના કરી હોય એવા સમ્યક્દષ્ટિ તત્ત્વભૂત પદાર્થની યથાર્થ રુચિ અથવા શ્રદ્ધા તે વિરતિઘર મહાત્માઓ ઉચ્ચ કક્ષાનો દેવલોક પ્રાપ્ત કરે છે. આવા સમ્યગુદર્શન છે છે. આત્માઓ દેવલોકમાં પણ ભૌતિક સુખમાં રમણતા કરતા (૪) “દર્શનાચાર' કોને કહેવાય?
નથી, ત્યાં પણ જિનેશ્વરની ભક્તિ, તત્ત્વચર્ચા (પાંચ અનુત્તર ઉપરોક્ત સમ્યગુદર્શન ગુણને પ્રાપ્ત કરવા અને પ્રાપ્ત દેવલોકમાં) વગેરે કરતા હોય છે, એવા પુણ્યશાળી આત્માઓ થયેલા આ ગુણને વધુ નિર્મળ કરવા માટેની જે પ્રવૃત્તિઓ 8 પુનઃ માનવભવ પ્રાપ્ત કરે છે. અને એ દુર્લભ એવા માનવભવમાં તે દર્શનાચાર છે. શું ચારિત્ર લઈ, સાધના કરીને સફળ બનાવે છે, આપણે જે અંતિમ (૫) “ચારિત્ર' કોને કહેવાય? લક્ષ્ય મોક્ષપ્રાપ્તિનું છે એ તરફ ત્વરાથી આગળ વધે છે.
સાવદ્ય પ્રવૃત્તિઓનો દેશથી કે સર્વથી અર્થાત્ આંશિક શ્રીમદજીના જે વચન છે, બહુ પુણ્ય કેરા પુંજથી શુભ કે સંપૂર્ણપણે ત્યાગ કરી, નિરવદ્ય પ્રવૃત્તિપૂર્વક રૅ દેહ માનવો મળ્યો.' એ અત્યંત સત્ય વચન છે. આવો અમુલ્ય આત્મભાવમાં સ્થિર થવાના જે પ્રયત્ન તે “ચારિત્ર' ? "જે માનવભવ એ ભૌતિક સુખ ભોગવવા માટે વાપરશો તો પાછો
કહેવાય છે. # આવો માનવભવ, જૈન ધર્મ ક્યારે મળશે? જે અત્યંત દુર્લભ (૬) “ચારિત્રાચાર' કોને કહેવાય
છે. પવિત્ર શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ત્રીજા અધ્યયન, ઉપરોક્ત ચારિત્રગુણના પાલન અને વર્ધન માટેની “ચતુરંગીય'માં શ્રી મહાવીરસ્વામી મનુષ્ય જીવન, પ્રાપ્ત થયેલો
જે આચરણાઓ અર્થાત્ પ્રવૃત્તિઓ તે “ચારિત્રાચાર' જૈન ધર્મ એની દુર્લભતા સમજાવે છે. સુજ્ઞ માનવ તો એ છે જે
કહેવાય છે. આ માનવભવને પોતાના આત્માના ઉત્થાન માટે, કર્મક્ષય
(૭) “તપ” કોને કહેવાય? આ માટે અને અંતે શાશ્વત સુખ અર્થાત્ મોક્ષસુખ મેળવવા માટે
જેનાથી કર્મ તપે તેને “તપ” કહેવાય છે. & પ્રયત્ન કરે.
તપથી કર્મની નિર્જરા અને સંવર થાય છે. જવાબ આપનાર વિદ્વાનશ્રી ડૉ. રમિબેન ભેદા |
ભદા (૮) “તપાચાર' કોને કહેવાય?
ઉપરોક્ત તપગુણના પાલન અને તેની વૃદ્ધિ માટે બાર જૈન ધર્મ પ્રશ્નોત્તર
પ્રકારના તપમાં કરાતું જે આચરણ અર્થાત્ પ્રવૃત્તિ તે શું (૧) “શાન કોને કહેવાય?
તપાચાર' છે. (૧) જેના વડે જણાય તે જ્ઞાન
(૯) “વીર્ય' કોને કહેવાય? (૨) જેના દ્વારા આત્મકલ્યાણનો માર્ગ જાણી શકાય
જીવનું સામર્થ્ય, આત્માનું બળ કે આત્મશક્તિ, તે તે જ્ઞાન
વીર્ય' કહેવાય છે. (૩) જેના દ્વારા મોક્ષમાર્ગના ઉપાયોનો બોધ થાય તે (૧૦) વીર્યાચાર' કોને કહેવાય? જ્ઞાન
ઉપરોક્ત વીર્યનું શક્તિ ઉપરાંત પણ નહિ અને (૪) સર્વજ્ઞકથિત શાસ્ત્રના આધારે વસ્તુના યથાર્થ
શક્તિથી ન્યૂન પણ નહિ અર્થાત્ યથાશક્તિ સ્વરૂપને જાણવું તે જ્ઞાન
જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રાદિ ગુણોમાં જે પ્રવર્તન છે તે હું શાનના પાંચ ભેદ: મતિ-શ્રુત-અવધિ-મનઃ પર્યવ અને
વર્યાચાર છે. કેવળજ્ઞાન
સંકલનઃ મનહર પારેખ (Atlanta -USA) + ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭ - પ્રબદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
(૧૯)
પ્રબદ્ધ શરુવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિરોષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
( મોગસ્ટ-૨૦૧૭)
