________________
11 પ્રબદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
પર્યુષણ સમયે દેશના અનેક શહેરોમાં આચાર્ય મહારાજની નિશ્રામાં
વિમોચન પામશે જૈન વિશ્વકોશ (ભાગ-૨)
આજે જગતમાં જુદા જુદા ધર્મો વિશે સત્ય, પ્રમાણભૂત પરિભાષા, કથાઓ, સંપ્રદાયો, સંસ્કૃતિ વગેરેની માહિતી પણ અને માનવકલ્યાણલક્ષી ભાવનાઓ સમજવાની ઉત્કંઠા જોવા હોય. જૈન કલા, જૈન ધ્વજ, અને જૈન આગમોની પણ આમાં મળે છે. કોઈ પણ ધર્મની સર્વગ્રાહી વિગતો તો માત્ર એના પ્રમાણભૂત માહિતી રજૂ કરવામાં આવેલી હોય. એક અર્થમાં એન્સાઇક્લોપીડિયામાં મળી રહે. આજે હિંદુ ધર્મ, ઇસ્લામ ધર્મ કહીએ તો જૈનધર્મને લગતા એકસો જેટલા વિષયોની સર્વાગીણ
અને બોદ્ધધર્મ પાસે અને એકથી વધુ વિશ્વકોશ માહિતી આપવામાં આવે છે. હું (એન્સાઇક્લોપીડિયા) છે. હિંદુ ધર્મના તો ઘણાં મહત્ત્વનાં કોઈ એક સંપ્રદાયને બદલે તમામ સંપ્રદાયોની માહિતી કે
એન્સાઇક્લોપીડિયા મળે છે અને તેમાં પણ તાજેતરમાં અનેક આપવામાં આવી અને એન્સાઇક્લોપીડિયાની રચનાની ૬ વર્ષોની મહેનત પછી ત્રષિકેશના સ્વામી ચિદાનંદજીએ આગવી દષ્ટિ મુજબ સંકુચિતતા, વિવાદો, ધમધતા કે ? - હિંદુધર્મનો એન્સાઇક્લોપીડિયા બહાર પાડ્યો છે. ટીકાટિપ્પણથી અળગા રહીને તટસ્થપણે એની આ ગ્રંથોમાં ૪
આજ સુધી જૈન ધર્મના વિશ્વકોશ (એન્સાઇક્લોપીડિયા) રજૂઆત કરવામાં આવી. આમ એક પ્રાચીન અને વિરાટ ધર્મની તે માટે પ્રયત્નો થતાં રહ્યાં. ક્યારેક એવું પણ બન્યું કે અનેક શાખાઓની સર્વાગી, સંક્ષિપ્ત માહિતી અધિકૃત સ્વરૂપમાં ? 8 એન્સાઇક્લોપીડિયા રચવાની પદ્ધતિના ખ્યાલ વિના માત્ર જુદા પીરસાય એવો આની પાછળ આગ્રહ રાખવામાં આવ્યો. $
જદા વિષયના કેટલાક લેખોનો સંગ્રહ કરીને પણ એને એક સવાલ એ જાગે કે વિશ્વકોશ શા માટે? તો એનો છે “એન્સાઇક્લોપીડિયા' નામ આપવામાં આવ્યું. એમણે જો ઉત્તર એ છે કે જૈન ધર્મ પાસે વિશાળ પ્રાચીન અને અર્વાચીન
એન્સાઇક્લોપીડિયા બ્રિટાનિકા અથવા બીજા ઇતિહાસ છે, ગહન ભૂગોળ, ખગોળ છે, અનેક અદ્ભુત છું એન્સાઇક્લોપીડિયા જોયા હોત, તો આવી ગલતફહેમી ન ચરિત્રો છે. યાદગાર તીર્થો છે અને જુદા જુદા શાસ્ત્રગ્રંથો છે.
થાત! મરાઠીમાં એવું પણ બન્યું કે માત્ર જૈન ધર્મની એની ભાવના અનોખી દિપ્તી ધરાવે છે. આ સઘળી પરિભાષાના શબ્દોનો અર્થ આપીને એને “જૈન વિશ્વકોશ' માહિતીની વિદ્વાનો દ્વારા એકત્રીકરણ થાય તેવું જ્ઞાનસાધક એવું નામ આપવામાં આવ્યું, પરંતુ છેલ્લાં ચારેક વર્ષથી સાધન ઉપલબ્ધ કરાવવાનો આમાં આશય રાખવામાં આવ્યો યુગદિવાકર રાષ્ટ્રસંત પૂ. નમ્રમુનિજીની પાવન પ્રેરણા અને છે. હ માર્ગદર્શનને પરિણામે ગુજરાતી ભાષામાં જૈન વિશ્વકોશ કોઈપણ પ્રજાની પ્રગતિ, સંસ્કૃતિ અને સમૃદ્ધિનું માપ જુ “સર્જવાના ભગીરથ પ્રયત્નોનો પ્રારંભ કરવામાં આવ્યો. આમાં એની જ્ઞાનસજ્જતા અને જ્ઞાનસાધનોની વિપુલતાથી નીકળે ? કે વિશ્વકોશને એના સાચા અર્થમાં અને યોગ્ય રીતે તૈયાર કરવામાં છે. જ્ઞાનની જુદી જુદી શાખાઓ-પ્રશાખાઓને લખતા વિષયની 3 { આવ્યો.
માહિતી અધિકૃત સ્વરૂપમાં મળે તે કાર્ય આવા જૈન વિશ્વકોશ એટલે જૈન ધર્મની તમામ બાબતોને એન્સાઇક્લોપીડિયા દ્વારા શક્ય બને છે, આથી જૈન વિશ્વકોશ આવરી લેતો કોશ. એમાં માત્ર શબ્દકોશ ન હોય, એમાં માત્ર એ સવગી માહિતીનો ભંડાર બની ગયો. કોઈપણ ધર્મ,
ચરિત્રો ન હોય, પરંતુ એમાં જૈન ધર્મ વિશેના એકેએક સભ્યતા કે સંસ્કૃતિના વિકાસ માટે આવો વિશ્વકોશ આવશ્યક 3 વિષયોનો સમાવેશ હોય. આ વિશ્વકોશમાં જૈન ધર્મનું સમગ્ર હોવાથી એની રચનાની જવાબદારી જૈન દર્શનના વિદ્વાન 3
આકાશ આવરી લેવાયું છે. જેમાં જૈન ભૂગોળ, જૈન ખગોળ, સાહિત્યકાર પદ્મશ્રી ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ અને જૈન વિદ્યાના
જૈન વ્યાકરણશાસ્ત્ર, જૈન ધર્મ અને વિજ્ઞાન, જૈન ધર્મનાં તીર્થો, સમર્થ આલેખક શ્રી ગુણવંતભાઈ બરવાળિયાએ સંભાળી. = પર્વો, શિલ્પ, સ્થાપત્ય, તીર્થ કરો, આચાર્યો, પંડિતો, ગયા વર્ષે ઈ. સ. ૨૦૧૬ના પર્યુષણ પર્વાધિરાજના ૪
શ્રેષ્ઠીઓ, સ્વાતંત્ર્યસેનાનીઓ, મંત્રીઓ, દાનેશ્વરીઓ, પ્રસંગે જૈન વિશ્વકોશનો પ્રથમ ગ્રંથ એની ભવ્યતા અને શતાવધાનીઓ, જેન ઉપકરણો, સંસ્થાઓ, સામયિકો, વ્યાપકતા સાથે પ્રસિદ્ધ થયો. જુદા જુદા સંપ્રદાયોના ૨૫
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિરોષક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક
પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
.
11 પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
