________________
; પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક ૨ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
ગાંધી વાચનયાત્રા ગાંધી એટલે રાજકીય સિદ્ધાંતો અને નૈતિક આદર્શોની અભૂતપૂર્વ ગૂંથણી
સોનલ પરીખ પણે “ગાંધી એન્ડ બોમ્બે' પુસ્તકની વાત કરતા હતા. આવવાનો નિર્ણય કર્યો ત્યારે ભારતમાં લોકો તેમને જાણતા
પહેલા પ્રકરણમાં ગાંધીજી બોમ્બે બંદર પર ઊતર્યા ત્યારથી હતા? હા. ઇન્ડિયન નેશનલ કોંગ્રેસ, રાજકીય નેતાઓ, 8 માંડીને ૧૯૧૯નું ઐતિહાસિક વર્ષ આવ્યું ત્યાં સુધીમાં શું શું સમાજસુધારકો અને ભારતના લોકો તેમનાં દક્ષિણ આફ્રિકાનાં ? & થયું, ખાસ કરીને બોમ્બેના સંદર્ભે તેનો ચિતાર છે. તેની રસપ્રદ કાર્યોથી વાકેફ હતા. ગિરમિટિયાઓ પર થતા અત્યાચારો સામે વિગતોને ઊડતી નજરે જોઇએ.
ગાંધીએ અપનાવેલી વિરોધની આ નવી, અજાણી પણ જે ૧૯૧૫ના જાન્યુઆરી મહિનામાં ગાંધીજી મુંબઈ બંદરે અસરકારક રીત વિશે સૌનાં મનમાં કૂતુહલ પણ ઓછું ન કે { ઊતર્યા. ૧૮૮૮ની સાલમાં આ જ બંદર પરથી તેઓ ઇંગ્લેન્ડ હતું. 3 જવા રવાના થયા હતા. પણ ક્યાં ત્યારનો ઓગણીસ વર્ષનો દક્ષિણ આફ્રિકા જતી વખતે નખશિખ વિદેશી પોષાકમાં ! બિનઅનુભવી તરુણ મોહન અને ક્યાં આજના જીવનના ચાર સજ્જ ગાંધી ભારત આવ્યા ત્યારે ધોતિયું, કોટ ને પાઘડીના દાયકા પાર કરી ચૂકેલા પરિપક્વ ગાંધીજી! સત્યાવીસ કાઠિયાવાડી પહેરવેશમાં હતા. ચર્ચાઓ પછી ગાંધીને નરોત્તમ S સત્યાવીસ વર્ષનાં પાણી કાળના કાંઠા તોડી પ્રવાહ પરથી વહી મોરારજીના પેડર રોડ પરના શાંતિભવનમાં એમનો ઉતારો છે ગયાં હતાં. ૧૮૯૧માં બેરિસ્ટર થઇ, ભારતમાં વકીલાતના રાખવાનું નક્કી થયું. પછીથી તેમને રેવાશંકર જગજીવનના છે કે નિષ્ફળ પ્રયત્નો બાદ દાદા અબ્દુલ્લાની કંપનીના કેસનું કામ સાંતાક્રૂઝના મકાનમાં લઇ જવામાં આવ્યા.
મેળવી ગાંધી દક્ષિણ આફ્રિકા ગયા તે ઇતિહાસની એક મહત્ત્વની બોમ્બેમાં પગ મૂકતાની સાથે જ ગાંધી પર સ્વાગત ઘટના હતી. ત્યાં તો પૂરું રંગભેદી વાતાવરણ. કેસ પૂરો થયા સમારંભો, જાહેર સભાઓ અને રાજદ્વારી મિટિંગોનો મારો ; પછી પણ ગાંધી ત્યાં રોકાઈ ગયા અને ત્યાં વસતા ભારતીયોને થયો. ૧૯૧૫થી ૧૯૧૮નાં વર્ષો ગાંધી માટે પરિસ્થિતિનો કે બ્રિટિશ સરકારની અન્યાયી નીતિઓથી ઉગારવાની અહિંસા તાગ કાઢવાના, સંભવિત શક્યતાઓને પારખવાનાં અને કે ગુ જેવી નવી પદ્ધતિ અખત્યાર કરી, “સત્યાગ્રહ’ શબ્દને ચલણી માતૃભૂમિની સેવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ શોધવાનાં હતાં. તેમના જ
બનાવી તેમણે અન્યાય સામે લડત આરંભી. ગિરમિટિયા આગમનના દિવસે બોમ્બે ક્રોનિકલ’ને આપેલી મુલાકાતમાં મજૂરોને થતો ત્રાસ દૂર કર્યો, ટોલ્સ્ટોય અને ફિનિક્સ ગાંધીએ કહ્યું કે “ગાંધી લાંબો સમય ભારત બહાર હતા એટલે
આશ્રમોમાં સમૂહજીવનના પ્રયોગો કર્યા, સામાજિક વર્તળ ભારતીયોને લાગતીવળગતી બાબતોમાં કોઇ નિષ્કર્ષ પર ન ૨ વિસ્તાર્યું, વકીલાત જમાવી અને પછી જાહેર કામો માટે છોડી. આવી શકે એવા ગોપાલકૃષ્ણ ગોખલેના વિધાન સાથે પોતે હૈં
લગભગ બે દાયકાની આ યાત્રાએ તેમને “મોહનદાસ'માંથી સંમત છે, અને એટલે થોડો સમય દેશને “એક નિરીક્ષક તરીકે છે ‘મહાત્મા’ બનાવ્યા હતા. પ્રાણજીવન જગજીવનદાસ મહેતાએ અને એક વિદ્યાર્થી તરીકે' સમજવા માટે લેવો જોઇએ એવા 8 શું તો ૮ નવેમ્બર ૧૯૦૯ના ગપાલકૃષ્ણ ગોખલેને લખેલા એમના સૂચનનો અમલ કરવા ઇચ્છે છે.
પત્રમાં ગાંધીને ‘ગ્રેટ મહાત્મા’ કહ્યા હતા અને જેતપુરના ત્યારે બોમ્બે ભારતના અર્થતંત્રનું કેન્દ્ર સ્થાપિત થઇ ચૂક્યું સું અગ્રણીઓએ ૨૧ જાન્યુઆરી ૧૯૧૫ના દિવસે ગાંધીજીને હતું અને અનેક સામાજિક અને શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિઓથી ધમધમતું ? જ આપેલા માનપત્રમાં પણ “શ્રીમાન મહાત્મા મોહનદાસ હતું. મહત્ત્વનાં રાજકીય સંમેલનો અહીં ભરાતાં. દેશભરના ૪ કરમચંદ ગાંધી' એવો ઉલ્લેખ મળ્યો છે.
મહત્ત્વાકાંક્ષી અને સાહસિક લોકોને અહીં આવી વસ્યા હતા. તો આ મહાત્મા ગાંધીએ દક્ષિણ આફ્રિકાના સ્ત્રીપુરુષોમાં એક વખતનું સાત ટાપુઓનું ઝૂમખું હવે એક શક્તિશાળી ? અધિકારો પ્રત્યેની જાગૃતિ આણી, ગરિમાપૂર્ણ જીવનનો અને અને આગવી સંસ્કૃતિ ધરાવતું સમૃદ્ધ મહાનગર હતું. અહીં રે પોતાની નિયતિના સ્વામી બનવાનો નવો માર્ગ ચીંધી ભારત અખબારો હતાં, પ્રેસ હતાં, શિક્ષણ સંસ્થાઓ હતી. ગાંધીના ૨
પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
.
પ્રબદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક :
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭.
