________________
11 પ્ર
જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક ૨ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
વિદ્યાર્થીઓને ત્રણ મહિના છુટ્ટી આપી દઉં અને કહ્યુંઃ હસો. દ્વારા ગુણવિકાસ, સ્થિતપ્રજ્ઞતા. ઉદ્યોગ દ્વારા ગુણોની પરખ 8 રમો, જરા મજબૂત બનો, ખેતી - ઉદ્યોગમાં કામ કરો, - કસોટી, જ્ઞાન અને કર્મને જોડવા અને સહયોગ એટલે મેં
સ્વરાજનો આનંદ ભોગવો. અને એટલા વખતમાં ગુણગ્રહણ, ગુણચુંબકવૃત્તિ. જે શિક્ષણશાસ્ત્રીઓ નવા શિક્ષણનો ઢાંચો તૈયાર કરી આપે. શિક્ષણ એટલે કેવળ જીવનધોરણનો વિકાસ કરે તેમ નહીં ?
કારણ કે “અહીંનું ભારતનું શિક્ષણનું શિક્ષણશાસ્ત્ર આપણા પણ આત્મવિકાસનું શિક્ષણ. માનવ બનાવે તેવું શિક્ષણ. એવું ૪. સ્વભાવ-સંસ્કાર પરંપરાને અનુકૂળ હોય તો જ તે આપણને શિક્ષણ એટલે શીલ, સદાચાર, વિદ્યાર્થી પર પ્રેમ, જ્ઞાન, J. & ઘટતી મદદ કરી શકે'. “નવા રાજ્યમાં જેમ નવો ઝંડો આવ્યો, ઉત્પાદક શ્રમ અને નાગરિક ધર્મનું શિક્ષણ. શિક્ષણ એ “સ્વસ્થ 3 તેમ નવા રાજ્યમાં નવી તાલીમ જ જોઈએ. ગાંધીજીએ માનવ સંબંધોની વિરોધી એવી સામાજિક – આર્થિક આદિ 3 # દૂરદ્રષ્ટિથી નવી તાલીમ સુઝાડી'.
સમસ્યાઓનો હલ કરવા માટેની અહિંસક પ્રક્રિયા છે. કારણ વિનોબાજી સ્વાયત્ત અને સ્વતંત્ર શિક્ષણમાં માનતા હતા. કે જ્ઞાનની કસોટી કાર્યમાં, વ્યવહારમાં, જીવનમાં છે. શિક્ષણનું તંત્ર શાસનમુક્ત હોવું જોઈએ'. તેમ તેમની વિનોબાજીને શિક્ષકો માટે અંદરથી શ્રદ્ધા હતી. શિક્ષકોની માંગણી હતી. તેઓ ડીગ્રી અને નોકરી વચ્ચે સંબંધ પણ ના એક સભામાં તેમણે કહેલું: ‘તમે લોકો શિક્ષકો છો તો એ
હોવો જોઈએ તેના હિમાયતી હતા. શિક્ષણ તેમને મન “યજ્ઞ ધ્યાનમાં રાખજો કે તમારું કામ શિક્ષણ દ્વારા આખા સમાજની જ કાર્ય હતું. કારણ કે “શિક્ષણ દ્વારા સાક્ષરતા જ નહીં, જીવનની રચના બદલવાનું છે. શિક્ષક શાંતિમય ક્રાંતિનો અગ્રદૂત છે'. આ કે સાર્થકતા સાધવાની છે'. શિક્ષણ તો સ્નેહથી, પ્રેમથી જ આપી શિક્ષકો માટે તો વિદ્યાર્થી - શિષ્ય એ જ ભગવાન. શિક્ષકોનું કે
શકાય, અને શિક્ષકનું ચારિત્ર્ય, તેનું જીવન, તેનું આચરણ કામ છેઃ “નિરંતર જ્ઞાનવૃદ્ધિ, સતત અધ્યયનશીલતા'. અને અને શિક્ષણ આપનાર માધ્યમ છે. શિક્ષણ અનુભવ અને “અધ્યયન માટે ચિત્ત ખુલ્લું હોવું જોઈએ. તેઓ “શિક્ષક & અનુબંધથી જ આપી શકાય છે. અને તે દ્વારા વિદ્યાર્થીને અનુભવી હોય, તે વાનપ્રસ્થી હોય તેવું કહેતા. વાનપ્રસ્થી હું
આત્મતૃપ્તિ મળે તેમ જ આત્મવિશ્વાસ વધે તે તેની કસોટી એટલે અનુભવી, જંજાળથી મુક્ત અને ખુલ્લા દિમાગવાળો. 8 $ છે. ઉપરાંત તેઓ કહેતાઃ “જ્ઞાનની કસોટી કાર્યમાં છે, જેમ આદર્શ શિક્ષકની તેમની કલ્પના હતીઃ “જેમાં માનું વાત્સલ્ય શું * સોનાની કસોટી અગ્નિમાં છે'.
અને સાધુનું શીલ અને ગુરુનું જ્ઞાન - એવો ત્રિવેણી સંગમ તેમણે શિક્ષણનું પ્રત્યક્ષ કાર્ય કરેલ. શિક્ષણના વિવિધ છે'. અર્થાત્ “માની જેમ કરુણાવાન, સાધુની જેમ શીલવાન પ્રયોગો પણ કરેલા અને શિક્ષણ વિશે ચિંતન પણ કરેલું. નવી અને ગુરુની જેમ પ્રજ્ઞાવાન છે'. શિક્ષકમાં જ્ઞાન અને પ્રેમ ?
તાલીમ માટે તેઓને શ્રદ્ધા હતી કારણ કે તેમણે કહેલું: “નવી ઉભરતા હોવા જોઈએ, જેમ સંધ્યાકાળે દોડતી આવતી ગાયના & તાલીમ એ એક તંત્ર નહીં, એક વિચાર છે. એ કોઈ શિક્ષણની આંચળ દૂધથી ઉભરાતા હોય છે - પોતાના વાછરડાં માટે.
પદ્ધતિ કે કોઈ એક ટેકનીક માત્ર નથી, એ તો એક વ્યાપક ભારતનું ભાવિ શિક્ષકો અને શિક્ષણ પદ્ધતિ - તંત્ર પર નિર્ભર છું શિક્ષણ - વિચાર છે. માણસને તે શક્તિ અને કુશળતા હાંસલ છે, એટલે તેમને સાચા શિક્ષણની તાલાવેલી હતી. તેઓએ ૐ કરાવવા માંગે છે, અને તે શક્તિને કુશળતાનો કલ્યાણકારી કહેલું: “શિક્ષક અને વિદ્યાર્થીઓનો આ સમાજ એટલા માટે હૈં ઉપયોગ કરવાનું શીખવવા માગે છે'.
છે કે નવી દુનિયા બનાવવા માટે સહિયારો પુરૂષાર્થ કરી ? - વિનોબાજી જીવનને ગુણસંવરધનની સાધના કહેતા. શકાય'. ભૂતકાળમાંય ભારતનું ઘડતર આચાર્યો - શિક્ષકો | શિક્ષણ દ્વારા પણ આપણે ગુણસંચય અને ગુણોનો વિકાસ દ્વારા જ થયું છે. 6 કરવાનો છે. અને તે માટે શિક્ષણ એટલે યોગ, ઉદ્યોગ અને વિનોબાજીનો વિશ્વાસ હતો કે “વિદ્યા તો જાતે મેળવાય, કે હું સહયોગમે તેવી પરિભાષા આપી. યોગ એટલે ચિત્ત ઉપર અંકુશ શિક્ષક તો મદદ કરે”. તેમણે કહેલું“તો ગુરુત્વનો સ્વીકાર શું
કેમ રાખવો તેમ શીખવું, ઉદ્યોગ એટલે તે ગુણને વ્યવહારમાં નથી કરી શકતો... એકબીજાની સહાયતા કરીએ, સહુ =
મૂકવો - ઉદ્યોગ એટલે ઉત્ + યોગ = ઊંચો યોગ તેમ કહેતા! સાથે મળીને સુપથ ઉપર ચાલીએ - આ મારી વૃત્તિ છે'. શિક્ષક કે હું અને સહયોગની અંદર સમગ્ર સમાજશાસ્ત્ર, માનસશાસ્ત્ર કે ગુરુ આખરે “એક પાટિયું છે – સાઈન બોર્ડ છે, જે
આવી જાય. સહયોગ એટલે ગુણગ્રહણદ્રષ્ટિ - બધાયે સાથે માર્ગદર્શન કરે, દિશા દર્શાવે. તે આપણે છેક સુધી મૂકવા ન રહેવાનું છે તો ભેદ બધા ખતમ થવા જોઈએ. આમ યોગ આવે'.
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક કે પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
પ્રવ્રુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક ના
