________________
પ્રબદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક :
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશીષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક
દેવ, ગુરુ અને ધર્મ આ ત્રણે તત્ત્વો પરમ માંગલ્યકારી પ્રીતમદાસે ભરપૂર ગુરુગુણ ગાયા છે. છે. આ ત્રણ તત્ત્વો તારક છે, પરંતુ આમાં ગુરુનું મહત્ત્વ જૈન શ્રાવક કવિઓ અને જેન આચાર્યોની રચનાઓ 2 અવર્ણનીય છે. ત્રણેમાં ગુરુનું સ્થાન એટલા માટે સર્વોપરી ગુરુગુણદર્શન કરાવે છે. શું છે કે દેવ અને ધર્મ તત્ત્વની સમજણ કરાવનાર ગુરુ જ છે. શ્રાવક કવિ –ષભદાસ, પૂ. આનંદઘનજી, ઉપાધ્યાય + ગુરુ ભવ્ય જીવોને બોધ આપે છે. ગુરુના માર્ગદર્શન અને યશોવિજયજી, આ. સમયસુંદ૨, યોગનિષ્ઠ આચાર્ય ૪ સદ્ધોધના સ્પંદનો જ જ્ઞાન પ્રાગટ્ય માટે ઉપકારી છે. ગુરુથી બુદ્ધિસાગરજી, જ્ઞાનમિલસૂરિજીની સઝાયો, શ્રી ચિદાનંદજી, 3 જ સમ્યફ પંથની પ્રાપ્તિ થાય છે. ગુરુથી જ સમસ્યાનું સમાધાન પાર્ધચંદ્રસૂરિ, કમલસુંદર ગણી ઉદયગિરિના યોગેશ્વર ? 8 થાય છે. ગુરુની આરાધના તારે છે ને પાર ઉતારે છે. ગુરુરૂપી જગજીવનસ્વામી, મુનિ સંતબાલજી, પરમ દાર્શનિક ; & નાવમાં બેસીને જ સંસારસાગર તરી શકાય છે.
જયંતમુનિએ પોતાની રચનાઓમાં ગુરુમહિમા ગાયો છે. હું સંસારના સમુદ્રમાં તોફાન આવે અને જીવનનૌકા જ્યારે સાધનાના દરેક તબક્કામાં ગુરુ, શિષ્યોને સહાયક બને છે તેમાં અટવાઈ જાય ત્યારે ખૂબ પ્રયત્ન કરવા છતાં ખરાબે ચડેલી છે. ગુરુ અહંકાર દૂર કરાવી પાત્રતા પ્રગટાવે છે. ગુરુ આપણા જ ૬ નાવ કિનારા તરફ જઈ શકતી નથી ત્યારે મૂંઝાયેલા શિષ્યના જીવનમાં વિનય ધર્મનું આરોપણ કરે છે અને સાધના માટે શું હૃદયમાંથી પોકાર ઉઠે છે -
લીધેલા સાધન અંગે માર્ગદર્શન આપે છે. ગુરુ આજ્ઞાથી લીધેલ હું તો હલેસાં મારતો થાકી ગયો છું હે ગુરુ! સાધનથી સાધ્ય સુધી પહોંચવામાં સરળતા રહે છે. નાવિક બનીને આવજો આ જીવનનૈયા તારવા.”
દાર્શનિક સંદર્ભે ગુરુદક્ષિણા વિશે ચિંતન કરવા જેવું છે. સાચા હૃદયના આ પુકારથી ગુરુ અવશ્ય માર્ગ બતાવે શિષ્ય હૃદયમાં એવા ભાવ પ્રગટ કરવા જોઈએ કે, “જે કાંઈ કે
મને મળ્યું છે તે ગુરુકૃપાએ જ મળ્યું છે, માટે સર્વ ગુરુનું જ ? ગુરુ કુંભાર છે. જેમ કુંભાર ઘડાનું ઘડતર કરે તેમ ગુરુ છે તો હું તેને ગુરુદક્ષિણા આપનાર કોણ? ગુરુને અર્પણ કે શિષ્યનું ઘડતર કરે છે. બહારથી ભલે ટપલા મારે પણ અંદરથી થયા પછી અહંનું વિસર્જન થયું છે, મનનું મૃત્યુ થયું છે. આ કે = મૃદુ હાથના સ્પર્શથી ઉષ્માભર્યો ટેકો આપે છે. કુંભાર જેમ જગતમાં આત્માથી શ્રેષ્ઠ કશું જ નથી અને મને આત્માનું ૩ છું વધારાની માટીથી ઘડાને સુંદર ઘાટ આપે છે તેમ ગુરુ શિષ્યની દર્શન કરાવનાર તો ગુરુ જ છે જેથી આત્મા પણ તેનો જ છે હૈં # ભૂલોને, ઉણપ, ક્ષતિઓને દૂર કરી યોગ્યતા બક્ષે છે. તો હું ગુરુને શું આપી શકું? આમ લઘુતાભાવ પ્રગટ થાય ૪
બહારથી ગુરુનું સખત કે કડક અનુશાસન હોય પરંતુ તો જ શિષ્યત્વ આદર્શ બની શકે છે. ગુરુ, ભક્તિની પરાકાષ્ઠા અંદરથી શિષ્ય પ્રતિ દયાવાન ગુરુ મૃદુભાવ રાખે છે. રૂપ શ્રીમદ્જીની ગાથા દ્વારા આપણે આ વિષયનું સમાપન કબીર સાચું જ કહે છેઃ
કરીશું'. “યહ તન વિષ કી વેલડી
અહો અહો શ્રી સદ્ગુરુ કરૂણા સિંધુ અપાર ગુરુ અમૃત કી ખાણ
આ પામર પર તમે કર્યો અહો અહો ઉપકાર શીશ દીયે જો ગુરુ મીલે
શું ગુરુ ચરણ કને ધરું આત્માથી સો હીન તોભી સસ્તા જાણ.”
તે તો ગુરુએ આપીયો વતું ચરણાધીન હું તો વિષય-કષાયોના ઝેરથી ભરેલ છું. ગુરુ તો દેહ છતાં જેની દશા વર્તે દેહાતીત સગુણોની અમૃતખાણ છે. મસ્તક અર્પણ કરવાથી પણ જો તે જ્ઞાનીના ચરણમાં હો વંદન અગણિત. છે. ગુરુ મળે તો હું ન્યાલ થઈ જાઉં'.
સંત દત્તાત્રેય, પશુ-પંખી અને પ્રાણીઓમાં દેવી ગુણોની છે - ભારતીય સંતો, ભજનિકો અને દાર્શનિક કવિઓએ વિશિષ્ટતાનાં દર્શન કર્યા તો તેમણે એ બધાને ગુરુપદે સ્થાપી ગુરુમહિમાનાં ગીતો ગાયાં છે, રવિભાણ સંપ્રદાયના સંતો, દીધાં. ધન્ય છે તેમની ગુણાનુરાગી દ્રષ્ટિને!
મહાપંથી સંતો, પરબ સંપ્રદાયના સંતો દાસી જીવણ, દત્તાત્રેય ને માનવી, પ્રાણી અને પ્રકૃતિમાં જે સદ્ગુણો કે લક્ષ્મીસાહેબ, સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના નિષ્કુળાનંદસ્વામી, દેખાયા તેને તેમણે ગુરુ માન્યા, ધરતી, આકાશ, સમુદ્ર, કે
શંકરાચાર્યની વિવેક ચૂડામણિ, કાશ્મીરની કવિ લલેશ્વરીની વાયુ, અગ્નિ, ઈયળ, ચંદ્ર, સૂર્ય, અજગર, જલ, પતંગિયું, રચનાઓ, ગંગાસતી, હોથી, દેવાયત, ડુંગરપરી, નરસિંહ, હાથી, મધપૂડો, હરણ, માછલી, ગણિકા, બાળક, કુંવારી મીરા, ધરમદાસ, સંતકવિ અખો, નાનકવાણી અને કન્યા, લુહાર, સર્પ, મધમાખી, અને કૂતરો આમ આ ચોવીશ
પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
.
પ્રબદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક 1
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
