________________
; પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
ઝેન ગુરૂઃ પ્રહરી પળ પળનો
now
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક ૨ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક
સુભાષ ભટ્ટ લેખક પરિચય : અધ્યાત્મ વિષે લખવું અને અધ્યાત્મ જીવવું એ બંને જુદી વાત છે. અધ્યાત્મને જીવવા મથતા લેખક એટલે શ્રી સુભાષ ભટ્ટ. “અનહદ બાની” નામે વર્ષોથી નવનીત સમર્પણમાં લખિ રહ્યા છે. જેમનો પરિચય આપતા ભદ્રાયુ વછરાજાનીએ ઉચિત રીતે જ નોંધ્યું છે કે જેમનો આત્મા સૂફીનો, દિમાગ જિબ્રાનનું, દિલ - રૂમિનું, આંખો ઓશોની, સાદગી ગાંધીની, સૌંદર્ય ટાગોરનું.... પણ ખોળિયું શિક્ષકનું. તેમના પુસ્તકોમાં હળવી છતાં અર્થગંભીર શૈલીમાં પ્રગટેલું તેમનું લેખન કરે જ મનનીય છે. Barn's burnt down -
પરિમાણો અને પરિધાનો પ્રસ્યા. આજે તો સમગ્ર જગતમાં
બુધ્ધની અંતહિન છાયાઓ અને કેડીઓ છે પણ મહાકશ્યપે I can see she moon, - Masahinde
તેને શબ્દને બદલે સ્મિત-મૌન-ધ્યાન સ્વરૂપે ઝિલી અને પછી કદાચ, ઝેન રોશી કે ગ૩નું ઉડીને આંખે વળગે તેવું લક્ષણ તો હસ્તાંતરીત થતા થતા આજે-અહીં - અત્યારે મારી સામે છે. તેમની આ જૂનાં માળખા-ઢાંચા સળગાવીને આજે-અહીં . આવી ઊભી છે. અલબત, આ પચ્ચીસ સદી દરમ્યાન તેમાં નું અત્યારે - આ પળે ચંદ્ર નિરખવાની તૈયારી છે. ઝેન રોશી અનેક માસ્ટર્સની અનેક શૈલી અને સુગંધ ભળ્યા. અને હા, * વ્યાખ્યાઓએ. શબ્દો, સિધ્ધાંતો, ધારણાઓ, સંકલ્પો, અનેકવિધ ક્ષમતા, યોગ્યતા અને અધિકારિતા પ્રમાણેના કે
નિર્ણયોશાસ્ત્રો, વિધિ-વિધાનોને વેરવિખેર કરી નાખે છે. શિષ્યો પણ આવ્યા અને આ બધા થકી રચાયું છે ઝેન ઉપવન! & કારણ કે આ બધું જીવનને સિમીત કરે છે. તેમને માટે તો # પળ જ શાશ્વતી છે. દરેક ક્ષણને અધિકૃત સમગ્રતાથી જીવવું શિષ્ય : ઝેનનું પ્રથમ સત્ય શું છે? છે. એ જ સંબોધિ છે. આમ તો ઝેન ગુરૂને સમજવા માટે બુધ ગુરુ : જો તેને ઉચ્ચારીશ તો તે બીજું સત્ય બની જશે.
અને બૌધ્ધ ચિત્ત અને ચૈતન્યના અઢી હજાર વર્ષ નિરખવા આ રીતે શબ્દ પારનું સત્ય શબ્દ વડે જ અભિવ્યક્ત કરવું શું પડે પણ આપણે તેને બે-પાંચ પાનામાં સમજવાનો પ્રયાસ તે અશક્ય છે, પણ છતાં આવો ઝેનને સમજવાનો એક નિષ્ફળ કરીએ.
પ્રયાસ કરીએ. ઝેન માને છે કે અંતિમ વાસ્તવિકતા તો શૂન્યતા
છે. તેનો અનુભવ કે અભિવ્યક્તિ શબ્દ-વિચારથી થઈ શકે ! અઢી હજાર વર્ષ પૂર્વે એક સવારે હોલી વલ્ચર ટેકરી પર નહીં. અસ્તિત્વનું સત્વ કે સત્ય કે સત્તા એટલે આ શૂન્યતા. ટૂ બુધ્ધ પ્રવચન ન આપ્યું પણ લાંબા મૌન બાદ મહાકશ્યપને હૃદય સૂત્ર તો કહે છે. શું સ્મિત અને કરૂણાસહ સુવર્ણ-પુષ્ય આપ્યું. તે સાથે જ તેમણે રૂપ શૂન્યતા છે, 8 શબ્દ-સમય-સ્થળથી મુક્ત એવું અસ્તિત્વનું સત્વ, સત્ય અને શૂન્યતા રૂપ છે.
સમગ્ર આપી દીધું. આ હસ્તાંતરણ મૌનનું હતું-મીનમાં હતું આમ ઝેનમાં સાધના, સાધ્ય, સાધક અને સિધ્ધિનો છેદ ૩ છું અને પછી તો તે હસ્તાંતરણ નિરંતર ઘટતું રહ્યું. આ પળ માટે ઉડી જાય છે, નથી યાત્રા નથી યાત્રી. નથી દૃષ્ટા નથી દશ્ય. હું એમ કહેવાય છે :
નથી કશે પહોંચવાનું, નથી કશે પહોંચનાર (શિષ્ય) અને ધર્મશાસ્ત્રો પારનું વિશિષ્ટ હસ્તાંતરણ, અક્ષરો-શબ્દો હા, નથી કોઈ પહોંચાડનાર (ગુરૂ). મુક્તિ એટલે આ શૂન્યતાનો કે આધારિત નહીં, સીધું જ માણસના અંતરંગને ચિંધે છે, સ્વયંના પ્રગાઢ અનુભવ. ઝેનની ગંગોત્રી મહાયાન સંપ્રદાયમાં છે અને કે સ્વરૂપને જુએ છે અને બુધ્ધત્વ પામે છે.
નાગાર્જુન તેના સ્થાપક હતા. તેઓ કહેતા, “અંતિમ તથાગતનું ધ્યાન જ સમય અને સભ્યતાઓના વહેણમાં વાસ્તવિકતાને હકાર-નકાર, દૃષ્ટા-દશ્ય, કર્તા-કર્મના દૈતમાં $ વહેતા વહેતા ઝેન બન્યું. તથાગતની સંબોધિ જ બોધિધર્માની ન” જોઈ શકાય. ઝેનમાં ક્ષણભંગુરતા જ શાશ્વતી છે. એક ? & પ્રારંભ રેખા બની. તેમાં ચીન, જાપાનની સાધનાઓ ભળી. સંવાદ સાંભળીએ. ઈ.સ. ૫૨૦માં ચીન ગયેલ બોધિધર્મા અને તાઓ દર્શન તો ઝેનમાં ઓગળીને એક રસ બની ગયું. ચીની બાદશાહ વૂ વચ્ચેનો;
મહાયાનમાં ઝબોળાયેલ ઝેન, દર્શન નવલી જીવનશૈલી છે. ન્યૂ : પવિત્ર સત્યનો મૂળભૂત અર્થ શો? કે સ્થાનિક રૂપ-રંગ-રસ ભળતાં જ ઝેન ચૈતન્યના અનેક બોધિધર્મા : અંતહિન અવકાશ. કશું પવિત્ર નથી.
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
I
!! પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક LE
