________________
11 પ્રબદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
પ્રબદ્ધ શરુવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિરોષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
શું હેસિયતને પ્રમાણતા વિશ્વામિત્ર ત્રિકાળદર્શી છે. રાજા જનકે તમને “કોના પુત્ર છો?' એવી પૃચ્છા કરે તો એમને માત્ર શું
આ ધનુષ્યને જે ચઢાવી શકે તેને પોતાની અયોનિજા ને એટલું જ કહેવાનું છે કે તમે વાલ્મીકિના શિષ્ય છો. તમે લોકો અસાધારણ પુત્રી સીતા વરાવવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી છે. જેને રાજાનું અપમાન ન થાય એવો કોઈ વ્યવહાર ન કરશો. કેમ કે પોતાનાં તપોબળથી જાણી ગયેલા વિશ્વામિત્રનો ઈરાદો ધર્મની દ્રષ્ટિએ રામ સૌના પિતા છે'. મુ પોતાનાં યજ્ઞકર્મની રક્ષા કરનાર શિષ્યનું ઋણ ચૂકવવાનો વાલ્મીકિએ પોતે એક સન્યાસી હોવા છતાં લવ-કુશનાં શુ છે, જેની ગંધ સુદ્ધાં એમણે રામ કે જનકને આવવા નથી દીધી. ઘડતરમાં વિશેષ રસ લીધો છે. સીતાનાં પાતિવ્રત્ય પ્રત્યેના ૪ 3 મિથિલા જઈને ધનુષ્ય જોવાનો ડોળ કરતા વિશ્વામિત્રે આદરને લઈને. રામનાં નેતૃત્વને અંજલિ આપવા ને પિતાની ?
ધાર્યું કરાવ્યું છે ને ધનુષ્યને લીલામાત્રમાં ચઢાવી શકેલા રામને છત્રછાયાથી દૂર થયેલા લવ-કુશ પ્રત્યે પોતાના આપદ્ ધર્મને 5 ઉં વીર્યશુલ્કા (વીર્યની કીમત ધરાવનારી) સીતા સંપડાવીને જ સ્વીકારીને. વિશ્વામિત્ર જંપ્યા પણ છે ને રામનાં જીવનમાંથી ખસ્યા પણ ગુરુએ શિષ્યને શીખવવાનાં છે જીવનના પાયાના
સિદ્ધાંતો. વિનય, અપરિગ્રહ, સ્વાભિમાન, સામી વ્યક્તિનું છે વાલ્મિકીને મતે સાચો ગુરુ માત્ર આપે છે, લેવાનો તો સન્માન જાળવવાનું ઔચિત્ય. વાલ્મીકિએ લવ-કુશનું ગુરુકૃત્ય કે એ માત્ર ડોળ કરે છે. જેથી શિષ્યને એનો ભાર ન લાગે. બજાવીને ગુરુની ગરિમાનો મહિમા ઉજાગર રામચંદ્રનાં ભવિષ્યમાં આવનારી ઘોર ઘટનાઓને પોતાની કર્યો છે.
દર્શનશક્તિથી જાણી લઈને વિશ્વામિત્રે રામને ધનુર્વિદ્યામાં વાલ્મીકિ રામાયણમાં ગુરુની પ્રજ્ઞાનું ને શિષ્યની એ પ્રજ્ઞાને કે અનન્યતા પ્રદાન કરી છે જેથી વનવાસ ને યુદ્ધમાં રામનું સૌંદર્ય, ધારણ કરવાની ક્ષમતાનું અપાર મહિમાગાન થયું છે. ગુરુ-
રામની શ્રી અખંડ રહે. હા, એ માટે શિષ્ય પાસે એમની એક જ શિષ્યના મૌન સંવાદનું મહર્ષિ વાલ્મીકિ જેવા મિતભાષી કવિએ શરત છે - વિનમ્રતા, શીખવાની લગન અને ઝીલવાની શક્તિ. આનંદપૂર્વક ગાન કરીને સહૃદયોને જીવતરનું અમૂલ્ય ભાથું રામે જો આ સઘળું પ્રમાણિત કર્યું તો વિશ્વામિત્રની જ્ઞાનગંગા બંધાવ્યું છે. રામની જટા ભણી અનવરત વહેતી રહી.
રઘુકુળના રાજગુરુ મહર્ષિ વશિષ્ઠએ રઘુવંશના તમામ રે વાલ્મીકિ રામાયણમાં આવી બીજી બેલડી છે સ્વયં ઋષિ રાજાઓને આરાધ્યા છે. પણ પિતાનાં વચનમાં અનૌચિત્ય વાલ્મીકિ અને રામપુત્રો એવા લવ-કુશ. રામે પ્રજા માટે હોઈ, મહર્ષિ વશિષ્ઠ રામને રાજા થવા સમજાવે છે ને ભરતને ત્યાગેલી સીતાને સ્વયં વાલ્મીકિએ પોતાના આશ્રમમાં પણ પિતા અને રામનું કહ્યું માનીને રાજ્ય ગ્રહણ કરવા સૂચવે
માનભેર સ્થાન આપ્યું છે તેમજ સીતાએ એ જ આશ્રમમાં છે. ત્યારે “મારે મન પિતાની આજ્ઞા જ શ્રેષ્ઠ છે.” એમ કહેતા 3 પ્રસવેલા બે પુત્રો લવ-કુશના ગુરુનું સ્થાન સંભાળ્યું છે. રામ ને “રામચંદ્રને અન્યાય કરીને પિતાનું કહ્યું ન માની ?
વાલ્મીકિ પાસે જ વિદ્યાપ્રાપ્તિ કરીને સજ્જ થયેલા લવ- શકવાની સ્પષ્ટતા કરતો ભરત ગુરુનાં ગૌરવને સાચવવા જે કુશને રામે કરેલા અશ્વમેઘ યજ્ઞમાં રામાયણનું જ્ઞાન પ્રસ્તુત છતાં સત્યને જે રીતે વળગી રહે છે તેમાં એ બંનેની જીવનનાં છું & કરવા વાલ્મીકિએ પ્રેર્યા છે ને બંનેને લઈને વાલ્મીકિ સ્વયં સત્યથી ઉપરવટ ન થઈ શકવાની સમજનો વાલ્મીકિએ અને જે અયોધ્યામાં પ્રસ્તુત થયા છે.
ખુદ વશિષ્ઠએ પણ મહિમા કર્યો છે. ગુરુભક્તિ ને સિદ્ધાંત છે રામને સીતાનાં પાવિત્ર્યની ને બંને પુત્રોની ઓળખ એ બે વચ્ચે પસંદગી કરવાની આવે ત્યારે ગુરુએ દીધેલી કરાવવાના ઈરાદે રામ સમક્ષ ઉપસ્થિત થવા લવ-કુશને પ્રેરતા સમજથી જ સિદ્ધાંતની પસંદગી કરવાની ક્ષમતા પણ ૪ વાલ્મીકિ બંને ભાઈઓને અયોધ્યાની ગલીઓમાં, બ્રાહ્મણો વાલ્મીકિના આ અવતારપુરૂષો પ્રમાણિત કરી શક્યા છે, જેમાં !
સમક્ષ, રાજમાર્ગો ઉપર ને પછીથી રામચંદ્ર ઈચ્છે તો તેમના તેમના ગુરુનો રાજીપો ને સિદ્ધિ બંનેનો મહિમા થયો છે. જ દરબારમાં રામાયણનું ગાન કરવાનો આદેશ આપે છે. મહર્ષિ વાલ્મીકિની લગોલગ મહર્ષિ વ્યાસની ગુરુ-શિષ્ય જે શું આ ક્ષણે બંને બાલકુમારોને આચારનિષ્ઠાનું શિક્ષણ સંબંધની સમજ આધુનિક સમયસંદર્ભમાંય ધન્ય કરી દે એ હું 8 આપતા વાલ્મીકિની અપેક્ષા નોંધવા જેવી છે. વાલ્મીકિ કહે છે રીતે આલેખાઈ છે. તેમ, “તમારે આ ગાન ધનની ઈચ્છાથી બિલકુલ કરવાનું નથી. મહાભારતના પ્રધાન શિષ્ય છે આ કૃતિનો મહાનાયક ર્ આપણા જેવા આશ્રમમાં રહેતા ને ફળ-મૂળ આરોગતા અર્જુન. એક વિદ્યાર્થી તરીકે અર્જુનનો જોટો જડે તેમ નથી. વનવાસીઓને ધનની શી આવશ્યકતા હોય? ને જો રામચંદ્ર વિદ્યોપાસનાની તેની લગન, એ માટેની તેની તપસ્યા ને
પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
પ્રબંદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક ના
