________________
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક ૨ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક : જ સમજાવે છે, એમના જીવન વ્યવહારથી સાધકના જીવનનું “ગુરુની અવહેલના કરવાથી તમામ અભ્યદય નષ્ટ થઈ જુ પ્રચ્છન્નપણે ઘડતર કરે છે. એમની વાણીથી સાધકના હૃદયમાં જાય છે.” શુભ ભાવોની જાગૃતિ કરે છે. આમ, સશુરુ પોતે આસ્થા આ સૂત્રમાં દર્શાવાયું છે કે ગુરુની અવહેલનાથી “સર્વ
નથી; પરંતુ એ તમારામાં રહેલી આસ્થાનો દીપક પ્રદીપ્ત નશ્યતે' થાય છે. આ સર્વ નશ્યતે' એટલે શું? જેનું ભીતર ૬ કરનાર છે. સદ્ગુરુ એ વિકસેલા કબીરવડ છે અને સાધક અંધકારમય હોય અને જેનું બહિર પણ અંધકારમય હોય તેવો ; ૪ એન નાનકડું બીજ છે; પરંતુ સદ્ગુરુ બીજમાં એવી શ્રદ્ધા અંધકારમય એ બની રહે છે, કારણ એટલું જ કે સદ્ગુરુ પાસે ૪ 3 પ્રેરશે અને એનો વિકાસ કરશે કે એ પણ ભવિષ્યમાં કબીરવડ સાધના કરવાથી બે કાર્ય થાય છે. એક આંતર જગતનો અંધકાર ? ક બની રહે. સદ્ગુરુ એક એવા સાગર છે કે જે તમને દર્શાવશે જાય અને બાહ્યજગત પ્રત્યેની અજ્ઞાન દશાનું નિવારણ થાય. ૪ છે કે તમારા જીવનમાં શુભ ભાવની સરિતાઓ વહેતી કરો, તો આમ ગુરુ એ અગમ્ય બાબતોને આપણે માટે ગમ્ય બનાવે છે કે તમે પણ સાગર બની શકશો.
અને એટલે જ સંત તુલસીદાસજીએ કહ્યું કે : “બિન ગુરુ હોઈ શું કીડા જરા સા ઔર પથ્થરમેં ઘર કરે,
ન જ્ઞાન'. ઈન્સાન ક્યો ન દિલે દિલબરમેં ઘર કરે.
આમ તત્ત્વોને યથાર્થપણ દર્શાવનારો ગુરુનો બોધ સાવ નાનકડો કીડો સતત અને સખત મહેનત કરીને સાધકમાં પરિવર્તન લાવે છે. કેવું હોય છે એ પરિવર્તન? છે કાળમીંઢ પથ્થરમાં દર બનાવી શકે છે, તો માનવી શા માટે સાધકમાં જાગે છે શ્રદ્ધા, પ્રગટે છે જ્ઞાન અને ઉછળે છે ભક્તિ. ઈશ્વરના હૃદયમાં વાસ કરી શકે નહીં? સાધકને એની ભીતરની આવી સદ્ગુરુની શક્તિ વિશે કહેવાયું છે : શક્તિની ઓળખ ગુરુ આપે છે એટલે કે ગુરુ એની શ્રદ્ધાને “ગુરુ કે ઉપદેશ સમાગમસે જિસને અપને ઘટ ભીતરમેં, સંકોરે છે અને પછી શિષ્ય સાધનાના માર્ગે પ્રયાણ કરીને બ્રહ્માનંદ સ્વરૂપકો જાન લિયા, ઉન્હેં સાધન ૨ કિયા ન ઈશ્વરમાં શ્રદ્ધા મૂકે છે. સાધક શાસ્ત્રના શબ્દોનો માત્ર અર્થ કિયા.” પામ્યો હોય છે. ગુરુ એનો સંદર્ભ, રહસ્ય, મર્મ અને એને અહીં બે વાત છે કે ગુરુની કઈ બાબત સાધકમાં પરિવર્તન આત્મસાત્ કરવાની અને આત્મામાં ઉતારવાની કલા શીખવે લાવે છેઃ એક છે ઉપદેશ અને બીજો છે સમાગમ. ગુરુનો ૩
ઉપદેશ શિષ્યમાં માત્ર શ્રદ્ધા જ પ્રેરતો નથી, પરંતુ એના જૈ { આ ગુરુ શિષ્યને શ્રદ્ધાની આંખ આપે છે. એક પ્રશ્ન જાગે અધ્યાત્મસાહસને ઉશ્કેરે છે. શિષ્ય મનોમન નિર્ધાર કરે છે કે
કે ગુરુને હાથ-પગ કે હૃદય નહીં, પણ આંખ શા માટે કહ્યા કષાયના ગાઢ વનમાંથી બહાર નીકળી કોઈ પણ ભોગે પ્રકાશ ૪ છે છે? મહાભારતમાં ચક્ષુનો સંબંધ સૂર્ય સાથે દર્શાવાયો છે. પ્રાપ્ત કરવો છે. રોહિણેય કે અંગુલિમાલ જેવા ધૂર્ત કે ક્રૂર ?
અને એ સર્યના બે મુખ્ય કાર્ય છે : (૧) રાક્ષસોનો વિનાશ લૂંટારાઓને જો મહાવીર અને બુદ્ધ પાસેથી પ્રકાશ મળી શકતો ? E અને (૨) અંધકારનો નાશ. ગુરુ શિષ્યના હૃદયમાં વસતા હોય, તો મને કેમ ન મળે? અને એ રીતે ગુરુના ઉપદેશ પર ઉં વૃત્તિરૂપી રાક્ષસોનો વિનાશ કરે છે. એની વૃત્તિને પારખે છે. આધાર રાખીને એ સાધનામાર્ગે ચાલે છે.
એ વૃત્તિ જોવાની આંખ આપે છે, એને દુવૃત્તિ દૂર કરવાની સાને ગુરુજીએ કહ્યું છે કે “ગુરુ કશું નવું આપતા નથી, છે છે કલા શીખવે છે અને એ રીતે ગુરુ રાક્ષસનાશનું કાર્ય કરે છે. પણ જે બીજરૂપે રહેલું છે, તેને વિકસિત કરવામાં સહાયક જૈ - એ સાધકમાં એના ભીતરમાં રહેલા દેત્યનો નાશ કરી શકવાની બને છે.' ભીતરમાં રહેલી મીઠી સુવાસને બહાર પ્રગટ કરે છે. છે શક્તિમાં ભરોસો જગાવે છે. શિષ્યને એવું અભય વચન મળે જીવનના માર્ગે ચાલનારને જેમ વિપત્તિઓ આવતી હોય છે, { છે કે ગુરુની ઉપસ્થિતિમાં અંદરના રાક્ષસોનો નાશ કરવાના તેમ સાધનાના માર્ગે ચાલનારને પણ આપત્તિઓનો અનુભવ શું
એના પ્રયત્નોમાં એ જરૂર સફળ થવાનો. બીજી બાજુ ગુરુ કરવો પડે છે. ક્યારેક સાધકને ઘોર નિરાશા થાય છે, ક્યારેક પ્રકાશનો અનુભવ કરાવે છે અને એ રીતે સાધક આત્માનુભૂતિ જુદાં જુદાં આકર્ષણ સંસાર ભણી એને ખેંચતા હોય છે, પ્રાપ્ત કરે છે.
ક્યારેક મનમાં જાગતી મોહ બુદ્ધિ એના શુદ્ધ સંકલ્પને આમ, ગુરુ બાહ્ય અને આંતર એમ બંને પ્રકારે સાધકના ચલાયમાન કરતી હોય છે. આવે સમયે સાધના પથ પર દઢપણે ? અંતઃકરણનો અભ્યદય કરે છે. ગુરુની ઉપેક્ષા અને અવહેલના ટકી રહેવાનો સંકલ્પ આપનાર ગુરુ છે. કરનાર વિશેનું આ સૂત્ર તત્કાળ સ્મરણમાં આવે છે. શિષ્યને વખતોવખત “પોઝીટીવ ઈન્સ્પિરેશનની જરૂર પડે गुरोरवज्ञया सर्व नश्यतेच समुद्भवम्
છે, ત્યારે ગુરુ એને પ્રેરતા રહે છે. ક્યારેક એની આંગળી
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિરોષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
17 પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક :
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭.
