________________
1; પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશીષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક
અને વિટંબણા જ આવે છે.
૧. ગુરુ વ્યભિચારી હોય તો? ગુરુ પોતાની સ્ત્રીશિપ્યા ઠાકુર શ્રી રામકૃષ્ણદેવના જીવનની એક ઘટના આ વિષય પાસે શરીરની માગણી કરે તો? પર સારો પ્રકાશ પાડે છે.
૨. ગુરુને પોતાના શિષ્યના ધનનું હરણ કરવામાં જ હું એક વાર ઠાકુરના એક પ્રિય શિષ્ય યોગેન (સ્વામી રસ હોય તો? ગુરુને પોતાના શિષ્ય પાસેથી સેવા ગ્રહણ
યોગાનંદજી) રાત્રે ઠાકુરના ઓરડામાં સૂતા હતા. મોડી રાત્રે કરવામાં જ રસ હોય તો? ગુરુને શિષ્યના આધ્યાત્મિક તેમણે ઠાકુરને પથારીમાં જોયા નહિ, તેથી તેઓ તેમની તપાસ કલ્યાણમાં કશો જ રસ ન હોય તો?
કરવા માટે ઓરડાની બહાર આવ્યા. તેમના મનમાં શંકા ઉત્પન્ન ૩. ગુરુમાં આધ્યાત્મિક યોગ્યતા જ ન હોય તો? ૐ થઈ કે શું ઠાકુર માતા ઠાકુરાણી (શ્રી શારદામણિદેવી) પાસે આમ હોય તો ગુરુને છોડી શકાય અને ગુરુ બદલી પણ 9
ગયા હશે? કામ અને કાંચનનો ત્યાગ કરનાર ઠાકુર શું યથાર્થ શકાય. બ્રહ્મચારી નહિ હોય? આવી શંકાથી ઠાકર ક્યાંથી આવે છે તે ઘણાં એવા શિષ્યો જોવામાં આવે છે, જે ઓ પોતે 8 જોવા માટે તેઓ તેમની વાટ જોવા લાગ્યા. થોડી વાર પછી નિષ્ઠાવાન જિજ્ઞાસુ હોવા છતાં ખોટા ગુરુના શિષ્યો હોવાને કે
પંચવટી તરફથી આવતા જણાયા. ઠાકુર રાત્રે પંચવટીમાં ધ્યાન કારણે અધ્યાત્મપથ પર પ્રગતિ તો નથી કરી શકતા, પરંતુ ર માટે જતા હતા. ઠાકુરને પંચવટી તરફથી આવતા જોઈને યોગેન વધારામાં માનસિક ત્રાસ સહન કરી રહ્યા હોય છે. ગુરુ ખોટા ? છે. ખસિયાણા પડી ગયા અને ઠાકુર વિશે આવી નબળી શંકા જ હોય તો તેમને છોડવામાં કોઈ દોષ નથી, બલકે તેમ કરવું મેં મનમાં લાવવા માટે પસ્તાવા લાગ્યા. ઠાકુર તેમના ભાવ તરત તે ધર્મ છે.
જાણી ગયા અને બોલ્યા, “બરાબર છે. ગુરુને દિવસે ચકાસો; પરંતુ શિષ્ય પોતાના અહંકારને કારણે, પોતાની જ & ગુરુને રાત્રે ચકાસો; ગુરુને બરાબર ચકાસો પછી જ તેમનો આડવીતરાઈને કારણે ગુરુ સાથે સંઘર્ષમાં ઊતરે અને ગુરુનો શું હું સ્વીકાર કરો."
ત્યાગ કરે તો તે ઉચિત નથી. શિષ્યની પસંદગી વિશે પણ તેઓ કહેતા, “અરે! ગમે ૮. ગુરુ આજ્ઞાનું પાલન તેને શિષ્યો બનાવવા નહિ. કોઈનો શિષ્ય તરીકે સ્વીકાર કરવો ગુરુ આજ્ઞાનું પાલન શિષ્યના શિષ્યત્વનું લક્ષણ છે, તેના 8 તે બહુ મોટી જવાબદારી છે. પૂરી ચકાસણી કરીને જ કોઈનો શિષ્યધર્મનો ભાગ છે. આ નિયમ છે, આ ઉમદા પરંપરા છે. Ė શું શિષ્ય તરીકે સ્વીકાર કરવો.”
પરંતુ પ્રશ્ન એ છે કે તેમાં અપવાદ હોઈ શકે કે નહિ? $. આમ ગુરુ-શિષ્ય એકબીજાનો પૂરી ચકાસણી કરીને જ એક વાર એક તીર્થધામમાં એક સંન્યાસીને મળવાનું થયું. 9
સ્વીકાર કરે તે ઈચ્છનીય છે, પરંતુ આ બધું પહેલાં થવું જોઈએ. તેઓ મૂળ નેપાળના વતની છે અને બનારસમાં બાર વર્ષ ?
જીવનભર આવી ચકાસણી જ ચાલ્યા કરે તો ગુરુ-શિષ્યના ભણીને વ્યાકરણાચાર્ય થયા છે. તેઓ શાં કરમત ર યથાર્થ સંબંધો વિકસી શકે જ નહિ. ગુરુ શિષ્યનો અને શિષ્ય (વેદાંતમત)ના અનુયાયી છે. તેઓ એક મંદિરમાં પૂજારી તથા g ગુરુનો સ્વીકાર પૂરી ચકાસણીપૂર્વક કરે તે ઈચ્છનીય છે, પરંતુ સંચાલક તરીકે કામગીરી સંભાળી રહ્યા છે. તીર્થધામ હોવાથી એક વાર સ્વીકાર કર્યા પછી તે સ્વીકાર પૂર્ણ સ્વીકાર હોય તે મંદિરમાં આખો દિવસ યાત્રીઓ આવ્યા જ કરે છે. તે સંન્યાસી છે પણ આવશ્યક છે.
મહારાજ આખો દિવસ યાત્રાળુઓને ચંદનતિલક કરે, હું આધુનિક યુગમાં એકબીજાનું મનોવિશ્લેષણ કરવાનો ચરણામૃત આપે, ચા-પાણી પાય અને દશ પૈસા, પચીસ પૈસા ? રોગ લાગુ પડ્યો છે. જો આ જ રીતે શિષ્ય ગુરુનું પણ કે રૂપિયા-બે રૂપિયાની ઉઘરાણી કર્યા કરે. સવારથી રાત સુધી કે મનોવિશ્લેષણ કરવા માંડે તો તેની શ્રદ્ધા ટકી શકે નહિ, કારણ તેઓ આ કાર્યમાં જ રમમાણ રહે છે અને તે પણ એકાદ-બે છ કે ગુરુ પણ પૂર્ણ ગુરુ નથી. તેથી ગુરુનું મનોવિશ્લેષણ મહિનાથી નહિ, છેલ્લાં પચીસ વર્ષથી આમ જ ચાલે છે. & કરવાના રવાડે ચડવું નહિ.
એક શાંકરમતાનુયાયી સંન્યાસી તરીકે તેમનું પ્રધાન હૈ $ ૭. ગુરુને છોડી શકાય? ગુરુ બદલી શકાય?
કર્તવ્ય પ્રસ્થાનત્રયી અને પ્રસ્થાનત્રયી પરના શાંકરભાષ્યો સામાન્ય નિયમ એવો છે કે, સામાન્ય પરંપરા એવી છે કે આદિ વેદાંત ગ્રંથોનું અધ્યયન, શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસન રૈ ગુરુને છોડી શકાય નહિ. ગુરુ બદલી શકાય નહિ. પરંતુ છે. તેઓ સંસ્કૃતજ્ઞ છે અને છતાં છેલ્લાં પચીસ વર્ષમાં આમાંનું
અસાધારણ સંજોગોમાં અપવાદ હોય છે અને પરંપરાનો ત્યાગ કશું જ થયું નથી. જીવન આ રીતે વ્યર્થ પ્રવૃત્તિમાં વીતી રહ્યું પણ કરી શકાય છે.
છે. તેનો તેમને અફસોસ પણ છે.
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક
1 પ્રબદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપરા વિશેષાંક -
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
