________________
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધી સ્મૃતિ ચિંતન વિશેષાંક શાન્તિનો નીડર સેનાની માર્ટીન લ્યુથર કિંગ મૂળ અંગ્રેજી : શ્રી ગગન વિહારી મહેતા અનુવાદક : શ્રી સુબોધભાઈ એમ. શાહ
૧૯૪૮માં ગાંધીને ગોળી અને ત્યાર પછી ૧૯૬૮માં આજ ગાંધીના અનુયાયી શાંતિદૂત માર્ટીન લ્યુથરને પણ ગોળી. ‘પ્રબુદ્ધ જીવન'નો આ ગાંધી અંક તૈયાર થઈ રહ્યો હતો ત્યારે યોગાનુયોગ આ સંસ્થાના પરિવારના સન્માનિય સભ્ય, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, છચ્યાસી (૮૬) વર્ષિય શ્રી સૂર્યકાંત પરીખનો માર્ટીન લ્યુથર વિશે ૧૯૬૮માં ‘પ્રબુદ્ધ જીવન'માં છપાયેલો લેખ અમને બસ વાંચવા જ મોકલ્યો. પૂ. ગાંધીજીને અંજલિ સ્વરૂપે આ લેખ પુન: શ્રી સૂર્યકાંતભાઈના ઋણ સ્વીકાર સાથે પ્રસ્તુત કરીએ છીએ.
[ અમેરિકા-યુનાઈટેડ સ્ટેટસમાં વસતા હબસી કોમના નેતા અને આગળ વધી શકે છે. નિતાન્ત પ્રપંચ અને સ્વાર્થ-પરાયણતાથી ભરેલા પોતાની કોમ માટે ન્યાય અને સમાનતાનો દરજ્જો મેળવવાના હેતુથી વાતાવરણ વચ્ચે તેઓ તદ્દન નિઃસ્વાર્થ અને કર્તવ્યપરાયણ રહ્યા. અહિંસક સત્યાગ્રહની નીતિ અપનાવનાર રેવન્ડ માર્ટીન લ્યુથર કિંગનું “સત્તાનો પ્રેમ’ સારામાં સારા માણસોને પીગળાવી દે એવા આજના તા. ૫ એપ્રિલના રોજ ગોળીબારથી ખૂન કરવામાં આવ્યું અને સત્ય જમાનામાં પણ તેઓ એક એવા માનવી હતા કે જેઓ ‘પ્રેમની સત્તા'માં અને ન્યાયને આગળ રાખીને જીવનભર ઝઝુમનાર અબ્રાહમ લીકન નિષ્ઠાપૂર્વક માનતા હતા. તિરસ્કાર અને ઝનૂની ગાંડપણને લઈને અને મહાત્મા ગાંધીના રસ્તે ૩૯ વર્ષની યુવાન ઉંમરે આ ધર્મપુરુષે લોકો અને રાષ્ટ્રો વચ્ચે ઊભી થઈ ગયેલી દિવાલોના આ વાતાવરણ આ દુનિયામાંથી વિદાય લીધી. આ દુર્ઘટનાએ આખી દુનિયાની વચ્ચે તેમનો અવાજ અનુકંપા અને સહિષ્ણુતાનો અવાજ હતો. બળવાન માનવજાતને અસાધારણ આંચકો આપ્યો છે અને ઊંડી વેદનાનો રાષ્ટ્રો જ્યારે પોતાની માન્યતાને માટે એકબીજાનો નાશ કરવા તૈયાર અનુભવ કરાવ્યો છે.
થઈને ઊભેલા છે અને એ રીતે જ્યારે સમગ્ર દુનિયાની હસ્તી નાબૂદ આ માર્ટીન લ્યુથર કિંગ પોતાના પત્ની સાથે ૧૯૫૯ની સાલમાં થવાનો ભય ઊભો થયેલો છે, તેવે સમયે તેઓ શાંતિ અને સમજૂતી પ્રારંભમાં ભારત ખાતે પધારેલા અને તેઓ મુંબઈ આવેલા તે દરમિયાન દ્વારા જ પ્રાપ્તવ્ય તાકાતમાં અખૂટ શ્રદ્ધા ધરાવતા હતા, અને જેવી તા. ૨૮-૨-૧૯ના રોજ રોક્સી સિનેમામાં પૂજ્ય કાકાસાહેબ સુદઢ એમની શ્રદ્ધા હતી તેવી જ સુદઢ એમની હિંમત હતી. કાલેલકરના પ્રમુખપણા નીચે શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ તરફથી તેમનું કાં કિંગન ખરું નામ માઈકલ હતું તેમનો જન્મ આટલા જાહેર સન્માન કરવામાં આવેલું અને એ સમયે મિસીસ કિંગે બે અંગ્રેજી જ્યોર્જિયામાં સને ૧૯૨૯માં થયો હતો. તેઓ જ્યારે માત્ર છ જ ભજનો સંભળાવેલા અને અમેરિકન એકેડેમી ફોર ઈન્ડિયન સ્ટડીઝ વર્ષના હતા ત્યારે એક ગોરા બાળકને તેમની સાથે રમતો અટકાવવામાં તરફથી તૈયાર કરવામાં આવેલ Mahatma Gandhi: The 20th આવ્યો હતો. અને ત્યારથી જ તેમને રંગદ્વેષનો ખ્યાલ આવ્યો હતો. Century Prophet - 'મહાત્મા ગાંધીઃ ૨૦મી સદીના પયગંબર’ તેમની માતાએ તેમને રંગભેદની પૂરી સમજ આપી હતી, પરંતુ એ એ શીર્ષક ચિત્રપટ દેખાડવામાં આવેલું.
કારણે કદી પણ લઘુતા નહીં અનુભવવાનો તેમણે હંમેશ આગ્રહ રાખ્યો મહાત્મા ગાંધીની નાની આવૃત્તિ સમા-આજે સ્વર્ગસ્થ બનેલો હતો. તેમના પિતાજીએ પ્રોટેસ્ટન્ટ સુધારાવાદી નેતા માર્ટીન લ્યુથર માર્ટીન લ્યુથર કિંગ ઉપર શું લખવું એની મુંઝવણમાં હતો. મારી પાસે વિષે કિંગને ઘણી વાતો કરી હતી અને બાપદીકરા બંનેએ તે નામ એવી કોઈ વિગતવાર માહિતી નહોતી. એવામાં મારા મિત્ર શ્રી ધારણ કર્યું હતું. તેમના પિતાજીની જેમ કિંગના પોતાના મનમાં માર્ટીન ગગનવિહારી મહેતા સાથે વાત થતાં તેમણે તાજેતરમાં જ આ વિષય
લ્યુથર વિષે ઘણો આદર હતો જ, પણ ડૉ. કિંગ કહેતા કે તેમના અંગે અંગે જી નોંધ તૈયાર કરી છે એમ મને જણાવ્યું, અને મારી માંગણી જીવન પર બીજાઓની પણ સારી અસર પડી હતી. જેમાં ઇસુ ખ્રિસ્ત થતાં તેમણે તેની નકલ મોકલી આપી. તેનો શ્રી સુબોધભાઈએ તત્કાળ અને મહાત્મા ગાંધી મુખ્ય હતા. અનુવાદ કરી આપ્યો, જે પ્રબુદ્ધ જીવનમાં સમયસર પ્રગટ કરતાં હું
| આશરે બાર વર્ષ પૂર્વે, જ્યારે મેન્ટગોમરી (અલાબામા) શહેરની સંતોષ અનુભવું છું.” –પરમાનંદ ].
એક બસ સરવીસના હબસીઓએ કરેલા બહિષ્કારની સરદારી તેમણે માર્ટીન લ્યુથર કિંગ એક એવો અજોડ માનવ હતો કે જેણે હતાશા લીધી ત્યારે તેઓ સૌ પ્રથમ જાહેરમાં આવ્યા. એ વખતે એક હબસી. અને અનાસ્થાના કારણે ઘટતી જતી માનવ સ્વભાવ પરની શ્રદ્ધાને સ્ત્રીની બસના ગોરાંઓને બેસવાના વિભાગમાં બેસીને સ્થાનિક પુનઃ સ્થાપિત કરી છે. એણે પોતાના જીવન, કાર્ય અને મૃત્યુ દ્વારા વટહુકમનો ભંગ કરવા બદલ ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. આ બતાવી આપ્યું છે કે માણસ આદર્શ, નીતિમત્તા અને નિડરતામાં કેટલો બહિષ્કાર ૩૮૧ દિવસ ચાલ્યો હતો, જેમાં આશરે ૫૦,૦૦૦
