Nyaya Bhuvanbhanu

Author(s): Jaysundarvijay
Publisher: Divya Darshan Trust

Page 12

(એ પણ ખ્યાલ રાખવાનો કે ધર્મ પણ કોઈનો ધર્મી હોઈ શકે અને ધર્મી પણ કોઈનો ધર્મ હોઈ શકે.) દા.ત. જલ એ જલત્વનો ધર્મ છે પણ ઘડામાં રહેલું જલ ઘડાનો ધર્મ છે. ઘડામાં રહેલું શ્યામરૂપ એ ઘડાનો ધર્મ છે, વળી શ્યામત્વ (શ્યામપણું) એ શ્યામરૂપનો ધર્મ છે, શ્યામરૂપ ધર્મી છે.
ધર્મી
રાખનાર, એકાર્થક શબ્દો. ધર્મ = વિશેષણ – આશ્રિત = વૃત્તિ = આધેય = નિષ્ઠ = રહેનાર, એકાર્થક શબ્દો.
થોડા વધુ ઉદાહરણોથી ધર્મી - ધર્મ સ્પષ્ટ સમજાશે.
ધર્મી
ઘડો
– આશ્રય = આધાર વિશિષ્ટ
ભૂતલ
ગુણી
પાણી
આગ
ક્રિયાવાળો
ધર્મ
પાણી
ઘડો
દ્રવ્ય
પર્ણ
વિશાલ
ભાગ્યશાલી
અભાવવાન્
શૂન્ય
ગુણ
ઠંડક
ઉષ્ણતા
ક્રિયા
=
ધર્મી
હંસ
હંસ
કાક(કાગડો)
કાક(કાગડો)
સાધુ
સુંદર
મહાન્
મધુર
ઉચ્ચ
તપસ્વી
જાતિમાન્
જ્ઞાની
ગુણ
કમ્પનક્રિયા
વિશાલતા
ભાગ્ય
તપ
અભાવ
જાતિ
શૂન્યતા
જ્ઞાન
આ કોઠાનું પાંચ - વાર ધ્યાનપૂર્વક નિરીક્ષણ કરવાથી ધર્મી - ધર્મભાવ બરાબર સમજાશે.
ધર્મ
હંસત્વ
શ્વેતરૂપ
કાકત્વ
શ્યામરૂપ
સાધુત્વ/સાધુતા સૌંદર્ય
મહત્તા મહત્ત્વ
મધુરતા - માધુર્ય
ઉચ્ચતા
હવે મૂળ વ્યાખ્યા ઉપર આવીએ. જલરૂપ ધર્મવાળી વસ્તુ (ઘટ) વિશે જલધર્મસ્પર્શી અર્થાત્ જલવૈશિષ્ટ્યનું અવગાહન કરતું જ્ઞાન તે પ્રમાણ. આ જ્ઞાનનો ઉલ્લેખ ‘જલવાળો ઘડો' આવા વાક્યથી થઈ શકે છે.
-
દા.ત. પાણીવાળો ઘડો - (બાહ્ય વસ્તુનો નિર્દેશ) ‘પાણીવાળો ઘડો’ એવું જ્ઞાન. (જ્ઞાનનો ઉલ્લેખ)
માણસ પ