________________
બ્રહ્મચર્ય, અસ્તેય, અપરિગ્રહ, ક્ષમા, નમ્રતા અને વિવેક ઇત્યાદિ સદ્ગણો ઉપર ભાર મૂકીને પ્રજાને પ્રેમમય અને નિર્ભય જીવન જીવવાના મંત્ર આપ્યા. સર્વધર્મનું મૂળ દયા છે. એમ જણાવી ધર્મક્ષેત્રે તેમણે અહિંસાને એટલી બધી પ્રતિષ્ઠિત કરી કે સમય જતાં તે ભારતીય ધર્મોનો પ્રાણ બની ગઇ. ૧૩ મહાવીરસ્વામીએ ૩૦ વર્ષ સુધી ગૃહસ્થપણામાં, ૧૨ વર્ષ સાધકપણામાં અને ૩૦ વર્ષ સર્વજ્ઞપણે વિચરી ૭૨ વર્ષનું પોતાનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરી રાજગૃહ પાસે પાવાપુરીમાં ઇ.સ. પૂર્વે પર૭ માં નિર્વાણ પામ્યાં.૧૪
આમ, ૨૪ તીર્થંકરો થયાની જૈનધર્મમાં માન્યતા છે. પરંતુ આદ્યતીર્થકર ઋષભદેવ, સોળમાં તીર્થકર શાંતિનાથ, બાવીસમાં તીર્થકર નેમિનાથ, ત્રેવીસમાં તીર્થંકર પાર્શ્વનાથ અને ચોવીસમાં તીર્થંકર મહાવીર સ્વામી - આ પાંચનાં નામ આમ જનતામાં વધારે પ્રચલિત છે. ૧૫ મહાવીર સ્વામી એવા ધાર્મિક નેતા હતાં જેમણે રાજ્યનો કે કોઈ બહારી શક્તિનો સહારો લીધા વગર કેવળ પોતાની શ્રધ્ધાનાં બળ પર જૈનધર્મની પુનઃ પ્રતિષ્ઠા કરી. ૧૬ ૧. ત્રિરત્નઃ
જૈનધર્મમાં દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રને ત્રણરત્નો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર જીવનમાં પરસ્પર સંકળાયેલા છે. દર્શનથી જ્ઞાન અને જ્ઞાનથી ચારિત્ર ઉત્પન્ન થાય છે. આ ત્રણે રત્નોની આગળ “સમ્યફ' એટલે કે “સાચુ” વિશેષણ લગાડવામાં આવે છે. અર્થાત્ સમ્યક દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યફ ચારિત્ર.૧૭ ૨. વ્રત:
જૈનધર્મમાં સાધુઓ અને ગૃહસ્થીઓએ પાળવાનાં કેટલાંક વ્રત બતાવેલાં છે. સાધુ-સાધ્વીઓ અને શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ માટે પાંચવ્રત એટલે કે આચારના નિયમો નક્કી કરવામાં આવ્યા છે. જૈનધર્મમાં સાધુ-સાધ્વીઓ આ પાંચવ્રત સંપૂર્ણરીતે પાળે તેને મહાવ્રત કહેવાય છે. અને શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ પોતાની પરિસ્થિતિ અને સંયોગ પ્રમાણે પાળે ત્યારે તે અણુવ્રત કહેવાય છે. આ પાંચવ્રત આ પ્રમાણે છે. : (૧) અહિંસાવ્રત (૨) સત્યવ્રત (૩) અસ્તેયવ્રત (૪) બ્રહ્મચર્યવ્રત (૫) અપરિગ્રહ વ્રત. જૈનધર્મની વિશેષતા એ છે કે એમાં જાતિ કે વર્ણના કોઈ ભેદ નથી. મહાવીર સ્વામી આર્ય-અનાર્યના ભેદ રાખ્યા વગર સર્વજનોને ઉપદેશ આપતાં હતાં. ૧૮
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દૃષ્ટિપાત
