________________
છે કે ૨૦૦૧ ના ભૂકંપમાં આ દહેરાસર ક્ષતિગ્રસ્ત થયેલું. જેનો જીર્ણોધ્ધાર થઈ રહ્યો છે.) વળી, પંચધાતુની દશ પ્રતિમાઓ દહેરાસરની સ્થાપનાથી પણ પ્રાચીન માનવામાં આવે છે. ગર્ભદ્વાર પાસે સામ સામે શ્રી ગૌમુખી યક્ષ અને શ્રી ચક્રેશ્વરી દેવી તથા શ્રી ખાંતિવિજયજી અને વિજયાનંદ સૂરિશ્વરનાં સ્મૃતિચિત્રો અંકિત થયેલાં છે. જયારે વાયવ્ય તરફ ગણનાયક શ્રી મણિભદ્રવીરજી સ્થાપિત થયેલ છે. શિખરબંધ જિનાલય શિલ્પસભર છે તથા કાળાનુક્રમે જિર્ણોધ્ધાર પણ પામતું રહ્યું છે. (૨) શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથનું દહેરાસર -
આ દહેરાસર પણ વાણિયાના ડેલામાં આવેલું છે. અને તે અચલગચ્છનું છે. તેની સ્થાપના સંવત ૧૬૬૩ (ઇ.સ. ૧૬૦૭) માં થઈ અને તેનો જીર્ણોધ્ધાર સંવત ૧૮૭૬ (ઈ.સ. ૧૯૨૦) માં થયેલ. ત્યારબાદ સંવત ૨૦૩૧ (ઈ.સ. ૧૯૭૫) માં જીર્ણોધ્ધાર થયેલ. દહેરાસરમાં મૂળનાયક શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથ ભગવાન છે. તેમની ડાબીબાજુએ શાંતિનાથ પ્રભુ, શિલનાથ પ્રભુ, અભિનંદન પ્રભુ, મહાવીર પ્રભુ, આદિનાથ પ્રભુ, ગોડીજી પાર્શ્વનાથપ્રભુ અને ચંદ્રપ્રભુ સ્વામીની પ્રતિમાઓ છે. તેમની જમણી બાજુ - ધર્મનાથ પ્રભુ, શાંતિનાથ પ્રભુ, શંખેશ્વર પ્રભુ, સુપાર્શ્વ પ્રભુ, આદિનાથ પ્રભુની પ્રતિમાઓ છે. અને ગર્ભગૃહની ડાબીબાજુ ચક્રેશ્વરીદેવીનો ગોખલો છે. કલાત્મક દ્રષ્ટિએ બધા દહેરાસરમાં આ દહેરાસર કલાસભર જણાય છે.
મૂળ દહેરાસર ઉપરાંત નાની દેરીઓ પણ આવેલી છે. જેમાં વિમલનાથ, ધર્મનાથ વગેરેની પ્રતિમાઓ છે. સાથે અંબાદેવીનું નાનું મંદિર પણ
છે.૪૫
(૩) શ્રી શાંતિનાથનું દહેરાસર:
આ દહેરાસર પણ વાણિયાના ડેલામાં આવેલું છે. તે ખરતરગચ્છનું છે. અને શ્રી સંઘ દ્વારા આશરે સં. ૧૮૫૦ (ઇ.સ. ૧૭૯૪) માં સ્થાપિત આ જિનમંદિરમાં મૂળનાયક શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ છે. તેમની સાથે ૯ આરસની અને ૧૩ પંચધાતુની જિનપ્રતિમાઓ બિરાજમાન છે. ભગવાન – પરિકર વગેરે ચાંદીનાં છે. વિશેષ સ્થાપત્યમાં તેની છતમાં કંડારેલ નાગદમનના ઉત્તમ શિલ્પનું દશ્ય છે. કલાસભર આ મંદિરના પ્રદક્ષિણા પથમાં વિવિધ દેવ-દેવીઓની પ્રતિમાઓ છે. અને એક ક્ષેત્રપાળની દેરી તથા સંવત ૨૦૦૩ (ઇ.સ.
૧૪૨
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાત
