________________
જુદો છે. પેરિસમાં જાહેર પુસ્તકાલય, જૈન સાહિત્ય સંગ્રહનું બીજું અગત્યનું સ્થળ ઇટાલીનું ફ્લોરેન્સ છે ત્યાં હસ્તલિખિત ગ્રંથો છે. અને એક કેન્દ્ર હોલેન્ડની રાજધાની - આમ્સટર્ડહામ છે.
હિન્દુધર્મમાં કોઇ પ્રવર્તક નથી પણ જૈનધર્મમાં છે. જૈનધર્મ કેટલો પ્રાચીન છે તે સંદર્ભે કેટલાંક મંતવ્યો અત્રે ઉલ્લેખનીય છે.
‘મારું કથન જરાપણ અતિશયોક્તિ યુક્ત નથી કે વેદરચનાના કાળ પહેલાં પણ જૈનધર્મ હતો' - ડૉ. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન
‘જૈન સિધ્ધાંત’ નિઃસંશય પ્રાચીનકાળથી છે. કારણ કે ‘અર્દન વં યસે વિશ્વમન્વમ્ ઇત્યાદિ વેદવચનથી માલૂમ પડે છે. - પ્રો. વિરુપાક્ષ, વેદતીર્થ
ऐतिहासिक शोध से यह प्रकट हुआ है कि यर्थार्थ में ब्राह्मणधर्म के सद्भाव अथवा उसके हिंदुधर्म में परिवर्तन होने के बहुत पूर्व जैनधर्म इस ફેશ મેં વિદ્યમાન થ । - ન્યાયમૂર્તિ રાંગણેકર (મુંબઇ હાઇકોર્ટ).
ભારતીય ધર્મ વિચારધારામાં બે પરંપરાઓ જાણીતી છે. એક બ્રાહ્મણ અને બીજી શ્રમણ. બ્રાહ્મણ પરંપરાનો વિકાસ ‘બ્રહ્મન્’ શબ્દની આસપાસ થયો જ્યારે શ્રમણ પરંપરાનો વિકાસ ‘શ્રમ'ની આસપાસ થયો. શ્રમણ પરંપરા પ્રમાણે ધર્મએ કોઇ એક વ્યક્તિ કે સમાજનો ઈજારો નથી, પરંતુ તે સમાજનાં દરેક માનવીને માટે સરખા અધિકારની ભાવના બતાવે છે. કોઇપણ મનુષ્ય સ્વપુરૂષાર્થ વડે અદ્વૈતપદ કે તીર્થંક૨૫દ મેળવી શકે છે. અને તેથી જ સમર્થ નાટ્યકાર, ચિંતક તથા મહાન સલાહકાર બર્નાડ શોને પૂછવામાં આવ્યું કે જો પરલોક જેવી વસ્તુ હોય તો તમે આ જન્મ પછી ક્યાં જન્મ થાય તેમ ઇચ્છો છો ? બર્નાડ શોએ જવાબ આપ્યો કે, “હું જૈન થવા માંગું છું, કારણ કે જૈનધર્મમાં ઇશ્વર પરમાત્મા બનવાનો પરવાનો કોઇપણ એક વ્યક્તિને જ નથી આપી દેવામાં આવ્યો. પરંતુ વિશિષ્ટ યોગ્યતાવાળો કોઇપણ મનુષ્ય આત્માની ઉન્નતિ-ઉર્વીકરણ કરીને પ૨માત્મા બની શકે છે. તેમજ એ માટે એમાં વ્યવસ્થિત, ક્રમિક સાધનામાર્ગ બનાવ્યો છે. જે વૈજ્ઞાનિક પણ છે. એવો વ્યવસ્થિત સક્રિય, ક્રમિક અને વૈજ્ઞાનિક સાધનામાર્ગ બીજે નથી.
ve
જીવનના આખરી ધ્યેયને સિધ્ધ કરવાને માટે અહિંસાને મુખ્ય સાધન ગણવામાં આવ્યું છે. શ્રમણ પરંપરામાં ધર્મભાવના, દર્શન અને તત્વજ્ઞાન
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ - એક દૃષ્ટિપાત
3
