________________
તેવી જ રીતે જૈનશાસ્ત્રોને ‘શ્રુત’, ‘સૂત્ર’ અથવા આગમ કહેવાય છે. વર્તમાનમાં ‘આગમ’ શબ્દનો પ્રયોગ વધુ પ્રચલિત થયો છે.
સૂત્ર, ગ્રંથ, સિદ્ધાંત, પ્રવચન, આજ્ઞા, વચન, ઉપદેશ, પ્રજ્ઞાપન, આપ્તવચન, ઐતિહ્ય, આમ્નાય અને જિનપ્રવચન આ બધા ‘આગમ’ ના જ પર્યાયવાચી શબ્દો છે.૨૮
‘આગમો’ ના બે વિભાગ પડે છે. એક પૂર્વ અને બીજો અંગ, પૂર્વની સંખ્યા ૧૪ છે. અને અંગની ૧૨ છે. ઉપાંગોની સંખ્યા પણ ૧૨ ની ગણવામાં આવે છે. જો કે આ શાસ્ત્રોની રચના વિશે શ્વેતાંબરો અને દિગમ્બરોમાં જુદી જુદી માન્યતાઓ છે. આ શાસ્ત્રો અર્ધમાગ્બી ભાષામાં રચાયેલાં છે. તેમાં તીર્થંકરોનાં ચરિત્રો, ઉપદેશો, તત્વજ્ઞાનના વાદવિવાદો, સાધુ-સાધ્વીઓ, શ્રાવક - શ્રાવિકાઓના ધર્મો, તીર્થો અને વ્રતો ઇત્યાદિ બાબતોનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. ભારતીય સાહિત્યમાં જૈન આગમોનું સ્થાન અનેરૂં છે. જગતના બીજાધર્મોની જેમ જૈનધર્મમાં પણ યાત્રા, વ્રત અને તીર્થોનો મહિમા સ્વીકારાયેલો છે.૨૯
જૈનાગમોમાં હિંસા - અહિંસાના સંબંધમાં બહુજ વિસ્તૃત, વિશદ અને ગહન મીમાંસા કરવામાં આવી છે. કોઇ બીજા ધર્મનાં શાસ્ત્રોમાં એવી મીમાંસા નથી મળતી તેનું કારણ એ છે કે સમગ્ર જૈનાચારનો આધાર અહિંસા જ છે.૩૦ સૂત્રયુગના પ્રતિષ્ઠાપક ઉમાસ્વાતિ, ભારતનાં મહાન દાર્શનિક સિદ્ધસેન દિવાકરે જૈન તર્કશાસ્ત્રનું વ્યવસ્થિતરૂપ પ્રદાન કર્યું અને આચાર્ય કુન્દકુન્દે આધ્યાત્મિકગ્રંથોની રચના કરીને તથા સ્વામી સમન્તભદ્રે તર્કશાસ્ત્રની પ્રતિષ્ઠા કરીને જૈન સાહિત્યને સમૃદ્ધ બનાવ્યું છે.
૩૧
૬. દીક્ષાઃ
જૈનોમાં દિક્ષાની ક્રિયા બે વખત થાય છે. પ્રારંભમાં જ ગૃહસ્થ દીક્ષા લે તેને ‘નાનીદીક્ષા’ કહેવામાં આવે છે. અને તે પછી અનુકૂળ સમયે એને સાધુક્રિયામાં અનુભવી બનાવી એક મહિનાની ચોક્કસ તપશ્ચર્યા કરાવીને તેનાં તે મહાવ્રતોની પ્રતિજ્ઞા ઉચ્ચારવામાં આવે છે. જેને ‘વડીદીક્ષા’ કહેવામાં આવે છે.૩૨
૭. જૈનોના તહેવારો -
જૈનોના તહેવારોમાં પર્યુષણ નવપદની ઓળી, કાર્તિકપૂર્ણિમાં અને
G
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ – એક દૃષ્ટિપાત
-
