________________
થયાં. તેઓશ્રીના શિષ્ય - પ્રશિષ્યનો પરિવાર વડની શાખાની જેમ વિસ્તરતાં તેમનો ગચ્છ વડગચ્છ નામે પ્રસિદ્ધ થયો. કેટલાક વિદ્વાનોના મત મુજબ ૮૪ ગચ્છોની શાખાઓ આમાંથી નીકળી છે. તેમાં તપગચ્છ પરંપરા અને ખરતરગચ્છ પરંપરા બહુ વિશાળ પ્રમાણમાં પ્રવર્તમાન રહી છે. ૨૪
ખરતરગચ્છની શરૂઆત સં. ૧૦૮૦ (ઇ.સ. ૧૦૨૪) માં થઇ. પાટણની રાજસભામાં મહારાજા દુર્લભરાજ સમક્ષ ચૈત્યવાસીઓ અને વડગચ્છ પરંપરાના શ્રી જિનેશ્વરસૂરિજી વચ્ચે શાસ્ત્રાર્થનો વાદવિવાદ થતાં તેમાં શ્રી જિનેશ્વરસૂરિજી વિજયી બનતાં, તેમજ તેમનાં તપ - ત્યાગ – થી પ્રભાવિત થઇને દુર્લભરાજાએ શ્રી જિનેશ્વરસૂરિજીને ખરતર’ નું બિરુદ આપી બહુમાન કરતાં ખરતરગચ્છ ખ્યાતિમાં આવ્યો. ૨૫
અચલગચ્છ પૂર્વે વિધિપક્ષ તરીકે ઓળખાતો હતો. આર્યરક્ષિત સૂરિશ્વરજી મહારાજ એ શ્રી સુધર્માસ્વામીની પાટપરંપરામાં ૪૭ મી પાટે થયેલા મહાન આચાર્ય હતા. તેમણે સંવત ૧૧૬૯ . સ. ૧૧૧૩) માં વિધિપક્ષગચ્છની સ્થાપના કરેલ. જે પાછળથી અચલગચ્છ તરીકે ઓળખાયો. ગુજરાતમાં કુમારપાળના શાસન દરમ્યાન શ્રી જયસિંહસૂરિ થઈ ગયાં. તેઓ પર્યુષણ સંવત્સરી ભાદરવા સુદ પાંચમની સમાચારી બાબતમાં અચલ રહ્યા, ત્યારથી “અચલગચ્છ” એવું નામ પ્રસિદ્ધ થયું હોવાનું મનાય છે. જયારે જીનેન્દ્રસાગર સૂરિશ્વરજી ના સ્મૃતિગ્રંથમાં નોંધ્યું છે કે આર્યરક્ષિત સૂરિશ્વર મહારાજના પટ્ટાલંકાર શ્રી જયસિંહ સૂરિશ્વરજી દિગંબર છત્રસેન ભટ્ટારક સાથેના વાદમાં મેરૂ સમાન અચલ રહ્યા એટલે એમનો આ ગચ્છ ‘અચલગચ્છ' કહેવાયો. તેઓ સં. ૧૨૫૮ (ઇ.સ.૧૨૦૨) માં સ્વર્ગવાસી થયા.૨૬
મહાન કિયોધ્ધારક, શુદ્ધિના પ્રખર પુરસ્કર્તા યુગ પ્રધાન શ્રી પાર્ધચંદ્રસૂરિશ્વરજીની પાટ પરંપરા આજે પાઠ્યચંદ્રગચ્છ ના નામે ઓળખાય છે. અને વર્તમાન શ્રમણ સંઘમાં સહુથી નાના ગચ્છનું સ્થાન શોભાવે છે. અન્ય સર્વ ગચ્છોની જેમ એણે પણ એકથી વધુવાર નામાંતર ધારણ કર્યા છે. એનું પ્રાચીન નામ વડગચ્છ, વડતપગચ્છ, નાગોરી તપાગચ્છ અને શ્રી પાર્શ્વચંદ્રસૂરિજીના સમય બાદ પાર્જચંદ્રગચ્છથી પ્રચલિત બન્યું છે. ૨૭
૫. આગમો:મૂળ વૈદિકશાસ્ત્રોને જેમ ‘વેદ બૌદ્ધશાસ્ત્રોને જેમપિટક' કહેવાય છે.
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાત
