________________
તથા એક વિદ્યાલય સાથેનું જૈન છાત્રાલય છે. “આર્કિયોલોજી સર્વે ઓફ વેસ્ટર્ન ઇન્ડિયા” માં નોંધ્યું છે કે “અહીં બજારની વચ્ચે જૈન મંદિરનું ખંડિયેર વિદ્યમાન છે. આ ખંડિયેર એક મકાનનો પાયો ચણાતાં મળી આવ્યું હતું. દેવકુલિકાઓના પાયા, દિવાલો અને કોતરણીભર્યા પથ્થરોથી જણાય છે કે એક સમયે આ મંદિર ૫૦ ફીટના ઘેરાવામાં હતું. સં. ૧૯૭૮ (ઇ.સ. ૧૯૨૨) માં શેઠ વર્ધમાન આણંદજીએ જીર્ણોદ્ધાર કરાવી સુંદર અને ભવ્ય શિખરબંધ મંદિર કરાવ્યું છે. આમાં મૂળનાયક શ્રી મહાવીરસ્વામી ભગવાનની શ્વેતવર્ણી પ્રતિમા બે હાથ ઊંચી છે જે બાંઢિયાથી લાવીને અહીં સં.૧૯૮૮ (ઈ.સ. ૧૯૩૨) માં પ્રતિષ્ઠિત કરવામાં આવી છે."
‘ભૂકંપમાં ભ્રમણ' પુસ્તકમાં નોંધ્યું છે કે વાગડનું આ એક માત્ર તીર્થ ભૂકંપમાં પડી ભાગ્યું છે. મૂળનાયક શ્રી મહાવીરસ્વામી તથા ભોંયરાના મૂળનાયક શ્રી નમિનાથજી આદિ બધાંજ પ્રતિમાઓ આણંદમાં લઈ જવાયા છે. સ્વાભાવિક છે. જ્યાં સુધી નવનિર્માણ ન થાય ત્યાં સુધી પ્રતિમાઓ ની જાળવણી અત્યંત જરૂરી છે. (૩) કંથકોટ
૨૦૦૧ ના ભૂકંપ પહેલાં અહીં સોળ થાંભલાવાળું ભગવાન મહાવીર સ્વામીના પુરાતન મંદિરનું ખંડિયેર હતું. આ મંદિર કોણે બંધાવ્યું એ વિશે શ્રી દલપતરાય પ્રાણજીવન ખખ્ખરે આર્કિયોલોજીકલ સર્વે ઓફ વેસ્ટર્ન ઇન્ડિયા'માં મંદિરમાંથી મળી આવેલા શિલાલેખો ઉપરથી માહિતી આપી છે. જે મુજબ મંડપના સ્તંભ ઉપર કોરેલા એક ત્રુટિત શિલાલેખ ઉપરથી સં.૧૩૪૦ (ઇ.સ. ૧૨૮૪) માં આ મંદિરનું નિર્માણ કરાવનાર તરીકે આમ્રદેવના પુત્રો લાખા અને સોલ્હાનાં નામો જાણી શકાય છે. ચૂનાના પ્લાસ્ટર ઉપર આભ્રદેવના પુત્ર પાસિલનું નામ જણાવેલું છે. મંડપના એક સ્તંભ ઉપરના લેખનો અંશ વંચાય છે. સં. ૧૩૨ (?) શ્રવણ સુદ્ધિ ૫, ને સોમવારે શ્રીમાળી જ્ઞાતિના આગ્રદેવ એટલું વંચાય છે.
જગડૂચરિત’ મુજબ જગડૂશાહના પૂર્વજોની પાંચ પેઢીઓ કંથકોટમાં
જગ કિ. નિવાસ કરતી હતી. જગડૂશાહના કાકાઓ વગેરે અહીં ૧૪ માં સૈકા સુધી નિવાસ કરતા હતાં. જેમણે આ મંદિર બંધાવ્યાનું શિલાલેખ પરથી પુરવાર થાય છે.
૧૨૬
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાત
