________________
આવેલ સંસ્કૃત ભાષાના સવિસ્તાર શિલાલેખમાં જણાવ્યા પ્રમાણે આ તીર્થનો વિ.સ. ૧૯૨૦ (ઇ.સ. ૧૮૬૪) માં ઉધ્ધાર થયો ત્યાં સુધીતો એમાં મૂળનાયક તરીકે શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા જ બિરાજમાન હતી. (જે અત્યારે શામળિયા પાર્શ્વનાથ તરીકે ઓળખાય છે.) પણ ઉધ્ધાર સમયે શ્રી મહાવીર સ્વામીની પ્રતિમાને મૂળનાયક તરીકે બિરાજમાન ક૨વામાં આવી છે. મૂળનાયકની ફેરબદલીની બાબતમાં બીજો મત એવો છે કે આ ફેરફાર વિ.સં. ૧૬૨૨ (ઇ.સ. ૧૫૬૬) માં કરવામાં આવ્યો હતો. શ્રી રતિલાલ દીપચંદ દેસાઇ પોતાના પુસ્તક ‘ભદ્રેશ્વર - વસઇ મહાતીર્થ'માં આધારભૂત સાધનો દ્વારા અંતમાં જણાવે છે કે શ્રી પાર્શ્વનાથની પ્રતિમા વિ.સં. ૧૯૨૦ (ઇ.સ. ૧૮૬૪) પછીના ગમે તે સમયે દહેરાસરના પાછળના ભાગમાં પધરાવવામાં આવી હોય તો પણ, તે પહેલાંના સમયથી આ તીર્થ ભગવાન મહાવીર સ્વામીના તીર્થ તરીકે ઓળખાવા લાગ્યું હતું એ હકીકતમાં કશો બાધ નથી આવતો.૨૩
નોંધનીય છે કે દહેરાસરમાં આજે ભોંયરાવાળી દેરી કહેવાય છે. ત્યાં મોટું ભોંયરુ હતું. કોઇને ખબર ન પડે તેમ તેનું મોઢું બંધ કરવામાં આવ્યું છે. લોકોકિત મુજબ આ ભોંયરુ છેક જામનગર સુધી જાય છે.૨૪
૨૦૦૧ ના ભૂકંપને કારણે આ જૈનતીર્થને ભારે નુકશાન થયું. મંદિરના શિખરો, દેરીના શિખરો તૂટી પડ્યા, આરસપહાણ તૂટી ગયા. કમાનો ધ્વસ્ત થઇ પણ સદ્નસીબે જિનપ્રતિમાઓ સલામત રહી છે. જો કે અમુક પ્રતિમાઓ ખંડિત થઇ છે. આ દહેરાસરનો જીર્ણોધ્ધાર ૧૦ મી વખતનો ગણાશે.૨૫
આ તીર્થમાં વિશેષરૂપે ગચ્છોની સુમેળતાના દર્શન થાય છે. કારણ કે અહીં ત્રણ ગુરુમંદિર અને એક દેરી છે. અહીં એક ગુરુમંદિર તપગચ્છના શ્રી જીતવિજયજીદાદાનું છે. જેની પ્રતિષ્ઠા વિ.સં. ૨૦૧૩ (ઇ.સ. ૧૯૫૭) માં આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયકનકસૂરિજીએ કરી હતી. આ ગુરુમંદિરનો વ્યાખ્યાન ખંડ પણ વિશાળ છે.
બીજું ખરતરગચ્છના મહાન પ્રભાવક આચાર્ય શ્રી જિનદત્તસૂરિજીનું ગુરુમંદિર છે. જેની પ્રતિષ્ઠા વિ.સં. ૨૦૨૫ (ઇ.સ. ૧૯૬૯) માં મુનિરાજ શ્રી જયાનંદમુનિજીની નિશ્રામાં કરવામાં આવી હતી.
ત્રીજું પાયચંદગચ્છના આચાર્યશ્રી પાર્શ્વચંદ્રસૂરિજીનું છે. તેનું ખાતમુહૂર્ત
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ – એક દૃષ્ટિપાત
૧૩૧
