________________
તત્વો મળીને કુલ નવપદ' હોય છે. ચાંદીની કે પિત્તળની તાસકમાં પાંચ નાની આકૃતિઓ કોરેલી હોય છે. આ પાંચ પરમેષ્ઠીમાં અહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ હોય છે. અને ચાર તત્વોમાં ત્રિરત્નો અને તપ અર્થાત્ સમ્યકજ્ઞાન, સમ્યકચરિત્ર, સમ્યકદર્શન અને સમ્યકતપ. શ્વેતાંબર સંપ્રદાયમાં સિદ્ધચક્રની આકૃતિ ઘણી પ્રિય હોય છે. તે સમગ્ર જૈનધર્મનો મુખ્ય પ્રાણ મનાય છે. દિગમ્બર સંપ્રદાયમાં તેની પૂજા ‘નવદેવતા' તરીકે થાય છે. ટૂંકમાં સિદ્ધચક્રમાં જૈનધર્મના મહત્વનાં સૂત્રો કોરેલાં હોય છે. વર્ષમાં બે વખત – પાનખર અને વસંતઋતુમાં તેની અલગ પ્રકારે પૂજા કરવામાં આવે છે. કાર્તિકપૂર્ણિમાં -
- વર્ષાઋતુના ચાર મહિના સાધુઓ વિહાર કરતા ન હોવાથી એક જ સ્થળે રહે છે. અને તે ચાતુર્માસ પૂર્ણ થતાં કાતક સુદ પૂનમના રોજ તેની પૂર્ણાહૂતિનારૂપે મનાવવામાં આવે છે. આ દિવસ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યનો જન્મદિવસ પણ છે. કા.પૂનમના દિવસે ‘શત્રુંજય” ની પવિત્ર યાત્રા ખૂલ્લી મૂકાય છે.૩૭
મહાવીર જયંતિ :
ભગવાન મહાવીર સ્વામીની જન્મતીથી ચૈત્ર સુદ તેરસના રોજ મનાવાય છે. આ દિવસે ભગવાન મહાવીરની પાલખીયાત્રા પ્રયોજવામાં આવે છે. દિગમ્બર જૈનો શ્રાવણવદ એકમના રોજ વીરશાસન જયંતિ ઉજવે છે. આ દિવસે મહાવીર સ્વામીએ સિદ્ધિની પ્રાપ્તિ બાદ પ્રથમ ઉપદેશ આપેલ. ૩૮ ૮. ચોવીસ તીર્થકર:
જૈનધર્મમાં જે ચોવીસ તીર્થંકરો થયાં તે અનુક્રમે : ઋષભનાથ, અજીતનાથ, સંભવનાથ, અભિનંદનનાથ, સુમતિનાથ, પદ્મપ્રભુ, સુપાર્શ્વનાથ, ચંદ્રપ્રભપ્રભુ, સુવિધિનાથ, શીતલનાથ, શ્રેયાંસનાથ, વાસુપૂજય, વિમલનાથ, અનંતનાથ, ધર્મનાથ, શાન્તિનાથ, કુંથુનાથ, અરનાથ, મલ્લિનાથ, મુનિસુવ્રત, નમિનાથ, નેમિનાથ, પાર્શ્વનાથ અને મહાવીર સ્વામી ૩૯
જૈનો ૨૪ તીર્થકરો છે તેમ કહે છે. આ બધા તીર્થકરોનું ઐતિહાસિક પ્રમાણ સિદ્ધ કરવું મુશ્કેલ છે. હિંદુઓ અને બૌદ્ધો પણ ૨૪ અવતારો થયા એમ કહે છે. કદાચ હિંન્દુ અવતારો ૨૪ મનાય છે. તેમાંથી જૈનો અને બૌદ્ધોએ
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાતા
