________________
ધર્મની દૃષ્ટિએ જોવાયો નિરંતર વ્યાખ્યાનમાળા અને દિવસે દિવસે વધતી જતી શ્રોતાઓની સંખ્યા એ જ બતાવી આપ્યું હતું કે, પ્રબંધકર્તાઓની કેટલી સારી વ્યવસ્થા છે. અને પ્રજા સાંભળવાને કેટલી ઉત્સુક છે. વધારે ખુશી થવા જેવું તો એ થયું કે કચ્છમાં વિચરતા સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયના વિદ્વાન મુનિરાજ શ્રી દેવચંદ્રજી સ્વામી પોતાના સહચારી સાધુઓ સાથે ભુજ પધાર્યા અને જૈન સંપ્રદાયની દૃષ્ટિએ – મૂર્તિપૂજક અને સ્થાનકવાસી બંને સંપ્રદાયના સાધુઓના એકજ આસન ઉપરથી વ્યાખ્યાનો થવા લાગ્યાં.૧૯
કચ્છમાં ભદ્રેશ્વર વસઈ જૈનોના તીર્થમાં પણ અનેક ગચ્છો વચ્ચેની સુમેળતાના દર્શન થાય છે. આવી વિરલ વિશેષતા અન્યત્ર ભાગ્યે જ જોવા મળે છે. આ બાબતનો શ્રેય કચ્છી પ્રજાની સારગ્રહણી સંચયવૃત્તિને ફાળે જાય છે.૨૦ ભદ્રેશ્વરમાં મુખ્યત્વે તપગચ્છનું ગુરુમંદિર, ખરતરગચ્છનું ગુરુમંદિર, પાર્જચંદ્રગચ્છનું ગુરુમંદિર અને અચલગચ્છની દેરી વગેરે “ગચ્છો’ની એકતા દર્શાવતા ઉદાહરણો છે. ૨૦મી શતાબ્દીમાં થયેલાં તપગચ્છીય શ્રી જીતવિજયજીદાદા અને પાઠ્યચંદ્ર ગચ્છીય શ્રી કુશલચંદ્રજી ગણિવર અને શ્રી ભાતૃચંદ્રસૂરિ મહારાજે અનુક્રમે વાગડ અને કંઠીમાં કરેલાં મહાઉપકારો આજે પણ લોકો ભૂલ્યાં નથી."
‘જૈન પરંપરાનો ઇતિહાસ” ભાગ-૩, પૃ-પ૬૩ ની નોંધ મુજબ માંડવી બંદરમાં સં.૧૫૩૯ (ઇ.સ.૧૪૮૩) માં તપગચ્છના આચાર્ય સોમસુંદરસૂરિ, ખરતરગચ્છના આચાર્ય જિનસિંહસૂરિ, અચલગચ્છના આચાર્ય જયશેખરસૂરિ મળ્યા હોવાનો ઉલ્લેખ વીરવંશાવળીમાં છે. તે સમયકાળે પ્રતિક્રમણની વિધિ ત્રણે ગચ્છની લગભગ એક સરખી ગોઠવાઈ હતી તેથી દરેક ગચ્છના જૈનો એકસાથે બેસી પ્રતિક્રમણ કરી શકે અને એકતા કેળવી શકે. ૨૨ જૈનધર્મના વિકાસમાં કચ્છના શાસકોનો ફાળો -
કચ્છમાં રાજ્યાશ્રય હેઠળ જૈનધર્મનો વિકાસ મહત્વનો રહ્યો છે. તેમાં કચ્છના શાસકોનો જૈનધર્મ પ્રત્યેનો આદરભાવ પ્રશંસનીય ગણી શકાય. જે તે અંગેના ઉપલબ્ધ આધારો પરથી નિશ્ચિત થાય છે.
રાઓશ્રી ખેંગારજી પહેલા (ઇ.સ. ૧૫૧૦-૧૫૮૬) ના રાજ્યશાસનમાં કટોકટીના સમયમાં કચ્છના સીમાડે ધાંગધ્રા પાસે ચરાડવા ગામમાં રહેતાં ગોરજી શ્રી માણેક મેરજીએ, રાવ ખેંગારજીને પોતાના જ્ઞાનને
૨૮
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાત
