________________
આમ, અહીં અશુભ મનયોગ, અશુભ વચનયોગ અને અશુભ કાયયોગ હાજર છે. આ કષાય અને યોગ રૂપી બાકોરા વડે કાર્મિક રજણો પ્રવેશીને તે વખતે તેના આત્માને ચોંટી. તે કર્મ બન્યું. તે કર્મનો સ્વભાવ શું નક્કી થાય ?
મિત્રો ! તદ્દન સીધી અને સાદી વાત છે કે, જે બીજાને દુઃખ આપે તે દુઃખી બન્ને, ત્રાસ આપે તે ત્રાસ પામે. સુખ આપે તે સુખ પામે, દુનિયાના આ સનાતન નિયમને કોણ નથી જાણતું ?
કદાચ આજે દુઃખ આપનારો વ્યક્તિ આજે દુઃખી નહિ થાય તો કાલે થશે. આ ભવમાં નહિ તો આવતા ભવે કે ત્યાર પછીના અન્ય કોઈ ભવમાં પણ દુ:ખી તો થશે જ.
કોણ તેને દુઃખી કરશે ? આ ભવમાં, પેલા ગરીબને ધક્કો મારીને કાઢી મૂકતાં બાંધેલું કર્મ જ ને ? તેથી નક્કી થયું કે બંધાતા તે કર્મમાં, દુઃખ આપવાનો સ્વભાવ નક્કી થયો છે.
આ જ રીતે જે આત્મા ઉદાર છે. દિલાવર હૃદયનો છે. બીજા જીવોને સુખી કરે છે. તે વ્યક્તિ તે વખતે જે કાર્પણ રજકણોને ગ્રહણ કરે છે તેમાં સુખ આપવાનો સ્વભાવ નક્કી થાય છે.
કાર્મણ રજકણો આત્માને ચોંટે ત્યારે તે કર્મ બનતું હોવાથી, કાર્મણ રજકણો ચોંટવાની ક્રિયાને શાસ્ત્રીય ભાષામાં કર્મનો બંધ થયો તેમ કહેવાય છે.
જ્યારે આ કર્મબંધ થાય છે, ત્યારે તે કર્મબંધ થવામાં જે કારણ હોય તે કારણને અનુરૂપ તે કર્મમાં સ્વભાવ નક્કી થાય છે.
‘આ માણસની પ્રકૃતિ સારી નથી.' વાક્યનો અર્થ દુનિયામાં આ માણસનો સ્વભાવ સારો નથી એવો કરવામાં આવે છે. આમ સ્વભાવ માટે પ્રકૃતિ શબ્દ પણ વાપરવામાં આવતો હોવાથી કર્મબંધ થતાં, જે તેનો સ્વભાવ નક્કી થયો, તેને પ્રકૃતિબંધ પણ કહેવામાં આવે છે.
કર્મનો પ્રકૃતિબંધ એટલે કર્મમાં સ્વભાવનું નક્કી થયું.
કર્મબંધ થતાં જુદા જુદા મુખ્યત્વે આઠ પ્રકારના સ્વભાવો નક્કી થાય છે. તેથી આઠ પ્રકારની પ્રકૃતિ નક્કી થાય છે તેમ કહેવાય. તે આઠ પ્રકારના સ્વભાવોને કારણે કર્મોના પણ મુખ્યત્વે આઠ પ્રકારો ગણાય છે. તે આઠ પ્રકારના કર્મોના નામો આ પ્રમાણે છે.
(૧) જ્ઞાનાવરણીયકર્મ (૨) દર્શનાવરણીયકર્મ (૩) વેદનીયકર્મ (૪) મોહનીયકર્મ
કર્મનું કમ્પ્યુટર
ક
મ
