________________
એકબાજુ નીચે ખાડો કરીને પીલ્લર ઊભો કર્યો. પછી તેની સામેની ત્રાસી બાજુના છેડે શિલા નીચે ખાડો કરીને પીલ્લર ઊભો કર્યો. બે પીલ્લરના સહારે ટકેલી શિલાની નીચેના બાકીના બે છેડે પણ નીચે ખાડો કરાવીને પીલ્લર કરાવી દીધા. પછી નીચે બધે ખાડો કરાવ્યો. અને એ રીતે શિલા નીચે મંડપ તૈયાર થઈ ગયો.
ત્યાર પછી તો તે રાજાએ તેની બુદ્ધિ-ચાતુરીની અનેક પરીક્ષા કરી. દરેકમાં તરત જ રોહકે પોતાની બુદ્ધિથી ઉકેલ આપી દીધો. રોકની આ બુદ્ધિ મતિજ્ઞાનનો પ્રકાર ગણાય, પ્રશ્ન પૂછાતાં જ જે બુદ્ધિ તરત સહજ રીતે ઉત્પન્ન થાય તે અત્પાતિકી બુદ્ધિ કહેવાય.
દિવાળી વખતે ચોપડાપૂજન કરતી વખતે “અભયકુમારની બુદ્ધિ હોજો એવું જે લખાય છે, તે અભયકુમારની બુદ્ધિ પણ મતિજ્ઞાનનો પ્રકાર છે. ઊંડા ખાલી કૂવામાં રહેલી વીંટી, અભયકુમારે પોતાની બુદ્ધિના પ્રતાપે કાંઠે ઊભા ઊભા જ બહાર કાઢી દીધી હતી, તે તો ખ્યાલમાં જ હશે.
સૌ પ્રથમ કાંઠે ઊભા રહીને કૂવામાં રહેલી વીંટી ઉપર છાણનો ઘા કર્યો. વીંટી છાણમાં ફીટ થઈ ગઈ. કૂવામાં ઘાસ વગેરે નાખી આગ લગાડી. પરિણામે છાણું સુકાઈ ગયું. પછી તેમાં પાણી ભર્યું તરતું તરતું છાણું ઉપર આવ્યું એટલે હાથમાં લઈને વીંટી કાઢી દીધી.
સુભાષચન્દ્ર બોઝ જ્યારે પરીક્ષા આપવા ગયેલા ત્યારે તેમના સરે તેમને કહ્યું કે આ વીંટીમાંથી સુભાષ બોઝને પસાર કરી દો.” અને વિશિષ્ટ બુદ્ધિના સ્વામી આ સુભાષચન્દ્ર બોઝે એક કાગળની ચબરખી ઉપર “સુભાષ બોઝ' લખીને તે ચબરખી વાળીને વીંટીમાંથી પસાર કરી દેવા દ્વારા સુભાષચન્દ્ર બોઝને પણ વીંટીમાંથી પસાર કરી દીધા !
ગુરુનો વિનય કરવાથી પણ આ મતિજ્ઞાનાવરણીયકર્મનો ક્ષયોપશમ થાય છે. અને વિશિષ્ટ બુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે તે વૈનકી બુદ્ધિ કહેવાય છે.
એક જ ગુરુ પાસે બે શિષ્યોએ જ્ઞાન મેળવ્યું. છતાં એક વિદ્યાર્થી ગુરુનો વિનય નહોતો કરતો તો તેને શાસ્ત્રીય પદાર્થોના રહસ્યોનો વિશિષ્ટ બોધ ન થયો. જ્યારે બીજો શિષ્ય ગુરુનો વિશેષ વિનય કરતો હતો. માત્ર બાહ્ય વિનય જ નહિ, તેના રોમરોમમાં ગુરુ પ્રત્યે વિશિષ્ટ બહુમાનભાવ હતો. પરિણામે શાસ્ત્રોના વિશિષ્ટ રહસ્યોને તે પામી શક્યો. તેની બુદ્ધિ એવી વિશિષ્ટ થઈ ગઈ કે જેના કારણે તે જે કાંઈ કહે તે સત્ય ઠરવા લાગ્યું.
એક વાર એક ડોસીમાએ આ બંને જણને પૂછ્યું કે, “મારો દીકરો ઘણાં વર્ષોથી
પક 9. કર્મનું કમ્યુટર
