________________
* બહેરા આંધળા-તોતડા-બોબડા-મૂંગા-ઊંઘણશી વગેરે બનાવતું આ દર્શનાવરણીય કર્મ ન બંધાય તેની આપણે પણ પ્રતિપળ જાગૃતિ રાખવી જોઈએ. તે માટે –
* જે ખરેખર આંધળા-બહેરા-મૂંગા-તોતડા વગેરે હોય તેમને પણ – હે અંધા, હે બહેરા.. વગેરે શબ્દો કહેવા નહિ. સુરદાસજી, પ્રજ્ઞાચક્ષુ વગેરે શબ્દોનો પ્રયોગ ફરી શકાય.
* આંધળા-કાણા-મૂંગા-તોતડા-બોબડા-બહેરા વગેરેને ધિક્કારવા કે તિરસ્કારવા નહિ. તેમની પ્રત્યે કરુણાભાવે ધારણ કરવો.
* બધી ઈન્દ્રિયોથી સજ્જ શરીરવાળાને પણ - જ્યારે પોતાનું ધાર્યું ન હતું હોય ત્યારે-કેમ આંધળો છે? આટલું ય દેખાતું નથી! અરે એ બહેરા ! કેમ કાંઈ સાંભળતો નથી ! તારાં હાડકાં ભાંગી ગયાં છે? આટલું કામ કરતાં શું થાય છે? વગેરે વગેરે જે આપાત્મક ખોટા પ્રયોગો થઈ જાય છે તે બંધ કરવા જોઈએ. કેમ કે તે વાક્યો બોલવાથી પણ આપણને તેવા બનાવનારું દર્શનાવરણીયકર્મ બંધાઈ જતું હોય છે,
* આપણને મળેલા કાન, આંખ, નાક, જીભ, ચામડી વગેરેનો દુરુપયોગ કદી ન કરવો. સતત તેનો સદુપયોગ કરવા તરફ લક્ષ્ય આપવું. બીજાની નિંદા કરવી કે સિનેમાના ગીતો સાંભળવા, પરસ્ત્રીને-ટી.વી.-વીડિયો દ્વારા કે અન્ય રીતે ટીકી ટીકીને જોવા વગેરે રીતે ઈન્દ્રિયોનો થતો દુરુપયોગ દર્શનાવરણીયકર્મ બંધાવે છે.
* જાગતા પડ્યા હોવા છતાં ઊંઘવાનો ડોળ કરીએ તો પણ દર્શનાવરણીયકર્મ બંધાય.
દર્શનાવરણીયકર્મને શાસ્ત્રોમાં દ્વારપાળની ઉપમા આપી છે. જેમ કોઈ પ્રજાજને રાજાને જોવાની ઈચ્છાથી રાજદ્વાર પર જાય ત્યારે દ્વારપાળ જો તેને અટકાવી દે તો તેને રાજાનું દર્શન થઈ શકતું નથી. તેમ આત્મામાં અનંતા પદાર્થો જોવાની શક્તિ હોવા છતાં, આ દ્વારપાળ જેવું દર્શનાવરણીયકર્મ આત્માને અટકાવી દે છે. પરિણામે આપણો આત્મા આ ભવની ઘણી ચીજોને જોઈ શકતો નથી.
આ દર્શનાવરણીયકર્મના નવ પેટા ભેદો શાસ્ત્રમાં જણાવ્યા છે. (૧) ચક્ષુ દર્શનાવરણીયકર્મ (૨) અચક્ષુ દર્શનાવરણીયકર્મ (૩) અવધિ દર્શનાવરણીયકર્મ (૪) કેવળ દર્શનાવરણીયકર્મ (૫) નિદ્રા દર્શનાવરણીયકર્મ (૬) નિદ્રા-નિદ્રા દર્શનાવરણીયકર્મ (૩) પ્રચલા દર્શનાવરણીયકર્મ (૮) પ્રચલા પ્રચલા દર્શનાવરણીયકર્મ અને (૯) થિણદ્ધિ દર્શનાવરણીયકર્મ.
દર્શનાવરણીયકર્મ હ૧
