Book Title: Kalplata Vivek
Author(s): Murari Lal Nagar, Harishankar Shastry
Publisher: L D Indology Ahmedabad
________________ 274 कल्पलताविवेके इहापि इति / यत्र हिशब्दोक्तिरस्मिन्नित्यर्थः / अर्थः इति समर्थ्यसमर्थकभावलक्षणः / रागिणि इति अत्र बाणविषयकृष्णव्यापारे विशेष प्रस्तुतेऽप्रस्तुता समर्थकविशेषरूपनलिनविषयदिवसव्यापारसमर्थिता सतां परोपकाख्यसनिता सामान्यभूतोपवर्णिता / ततश्च कण्ठोपात्तसमर्थ्यसमर्थकापेक्षया अर्थान्तरन्यासः, प्रतीयमानप्रस्तुतपरत्वेन चाऽप्रस्तुत5 प्रशंसेति / यदाह इति उद्भटः / सामान्यस्य इति विशेषरूपदिवसव्यापारसमर्थितस्य / विशेष इति / विशेषः कृष्णव्यापारः / सामान्य-इति दिवसव्यापारसमर्थितसामान्यापेक्षयेत्यर्थः / न वा ण इति / तत् कथं तयोर्बिम्बप्रतिबिम्बभावः शङ्कितः / सद्व्यापारकृष्णव्यापारयोर्बिम्बप्रतिबिम्बत्वाभावादयं दृष्टान्त उच्यत इत्याशयः / सैवेति न कृष्णव्यापारः / ततः इति हिशब्दात्, योऽसौ हेत्वर्थप्रकाशस्तस्मात् / 10 उक्तस्य इति हिशब्देन / व्यज्यत इति हिशब्देन / अर्थादिति बिम्बप्रतिबिम्बभावोपनिबन्धसामर्थ्यात् / भेदत्रयम् इति उदाहार्यमित्यर्थः / एवमुत्तरत्र / तेन षोडशप्रकारोऽर्थान्तरन्यास इत्यर्थः / न ह्यत्र इति / औपम्यभेदत्वमेवास्य प्रतिज्ञातमिति भावः / अज्ञाते यस्य इति अस्वजनस्यासमानजातीयस्येत्यर्थः / अत्र इति उभयोः / प्रधानभूतस्य यदिति प्रकृतस्य वाच्यार्थस्य यत्तात्पर्यम् / यः परमार्थः सोऽपि क इत्याह-यत्परत्वेन इति / यस्य 15 परमार्थस्य तत्परत या तदप्रस्तुतं वाक्यार्थान्तरं प्रवृत्तं स इत्यर्थः / तस्माद् इति / स्वैस्मिन्नपि परमार्थवृत्त्या विद्यमानात् मुख्यतात्पर्यात् साधारणस्वभावाद्धेतोः प्रकृतवाक्यार्थेन सह यत्साम्यं तस्मादित्यर्थः / कथम् इति / तत्सादृश्यादपि वाक्यार्थान्तरविन्यासः कथमर्थान्तरन्यास इति प्रश्ने सत्याहसमर्थक-इति / तत्सादृश्यात् समर्थकत्वेनोपनिबद्धः सन् स तथा भवतीत्यर्थः / तहेति 20 हृदयदयित एव / व्याघातः इति / एकतरप्रतिबन्धरूपः / केवल इति। परिहारसम्भवो हि त्रिष्वप्यस्ति / भेदभावादिति / श्लेषवशादासादितस्वभावो यः प्रभेदः स कथं श्लेषाद्भिन्नो भवेत् / भिन्नयोरेव ह्यन्यत्र लब्धसत्ताकयोरेकत्र सन्निपाते सङ्करत्वं वक्ष्यतेऽतो नात्र सङ्करः / विकल्पस्य इति / गुणस्य वा क्रियाया वेत्येवंरूपस्य / समुदायः इति गुण क्रियालक्षणः / व्यर्थ-इति विरुद्धार्थलक्षणः / न पुनर्मन इति / अनेन परिहारो दर्शितः / 25 इदम् इति अनेनोदारचरितत्वादितिपर्यन्तो वाच्यार्थः परामृश्यते / अत एव इति / यत एवावश्यंभाव्यपि कार्य न दृश्यते। उदाहार्यम् इति / तनुरियमित्यत्र विषमनाम्नोऽलङ्कारस्य लक्षितत्वादित्यर्थः / एकार्थत्वाद इति / अकुब्जत्वं धवलत्वं च न हि चेतस'छाययाऽपि सङ्गच्छत 1. सूर्याचन्द्रयोः // 2 अमुख्यात्मनि / ख. // 3. विरोधः ख पुस्तके एव //
Page Navigation
1 ... 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550