________________
પ્રાચીન ભારતીય સિદ્ધાન્તાની અસર.
પ્રાચીન ભાર- પણ વિકાસપથે દેર્યું હતું. તેથી જ ભારતમાં તીય સિદ્ધા- અનેક દર્શીને; નવી કલ્પનાએ ઉન્નત વિચાન્હાની અસર. રાનેા જન્મ થવા પામ્યા હતા. કહેવાની જરૂર નથી કે ભારતના તેજસ્વી વિચારકાની વિચારગંગાએ સહુ પહેલા જગમાં વહીને જગને પાવન કર્યુ છે અને જગની શિસંસ્કૃતિ ધડવામાં અનેાખા ફાળા આપ્યા છે. એ માન આપણા આ ભારતદેશને મળ્યુ છે. અત્યારે આપણે જડ કમજોર, અને પરાધીન દશામાં સપડાએલા છીએ એટલે કદાચ આપણને એ સાચી વાત પણ સાચી ન લાગે તે જરા પણ નવાઇ જેવું નથી.
જેમ આજકાલ આપણી સરકારી પ્રાઇવેટ નિશાળેા કે યુનિવસિટીઓમાં ભૂગેાળ ભૂમિતિ વિગેરેના વિષયેા ફરજીયાત ભણાવાય છે તેમ ઈસ્વી॰ પૂર્વેની ભારતીય શિક્ષણસંસ્થાઓમાં હેતુ દર્શીનશાસ્ર અને અધ્યાત્મવિદ્યાના પણ અભ્યાસ ક્રૂરજીયાત કરાવાતા. આ વિષયના શિક્ષકે તથા પાચ પ્રથા પણ જોઇએ તેવા જ તે સમયે હયાત હતા; તેથી છાત્રા આવા વિષયામાં રસ પૂર્ણાંક અધ્યયન કરી અંગ અને ઉદાર વિદ્વાન થતા. આમ દર્શન અને અધ્યાત્મ વિષયને અવિચ્છિન્ન પ્રવાહ ઈસુની દશમી સદી સુધી વહેતા રહ્યો. સાતમી સદીમાં ભારતની યાત્રાએ આવેલ ચીની યાત્રી ‘હુએનસાંગે ’ પણ આ વાતને ઉલ્લેખ પેાતાના ગ્રંથમાં કર્યા છે.
એવા વિચારકાના વિચારથી ભરેલા સેકડા નહિ પણ લાખા ગ્રંથેા બન્યા છે. એ વિચારકા અને તેમના વિચારાને ઇતિહાસ ઘણા બહાળે! અરે પણ રમુજ ઉત્પન્ન કરનારા છે. પ્રસ્તુત ગ્રંથ દાર્શનિક ( જૈનદર્શનનેા ) છે પણ તે પ્રમાણમાં નહાને તેમ જ પ્રક્રિયા ગ્રંથ હાઈ કરી તેની ટૂંકી પ્રસ્તાવનામાં તે વિચારકા અને વિચારાને ઇતિહાસ આલેખી શકાય નહિ. અહીં તે। ફક્ત પ્રસ્તુત ગ્રંથ પરત્વે જ લખવું ઉચિત કહેવાય. માટે અત્રે સદરહુ ગ્રન્થનું સ્વરૂપ, તેનું નામ, તેની શૈલી, તેના કર્તા અને ગ્રન્થના સંપાદન વિષે જ ઢેંકાણમાં હું લખીશ.
