________________
જેની સપ્તપદાથી
રીતે ઓળખવાનું સાધન (ઉપાય) છે. જેનપરિભાષામાં આને દ્વાર પણ કહે છે. મેક્ષ સિવાય બીજા પદાર્થોનું પણ સ્કુટ જ્ઞાન આ નવ સાધનાથી કરાય છે. ( જૂઓ તસ્વાર્થ ભાષ્યટીકા ૧-૮ ). મેક્ષ છે કે નહિ ? અને છે તે કે? વિગેરે પ્રશ્નો–શંકાઓ કરી મેક્ષની સત્તાને નિર્ણય કરવો એનું નામ છે સત્પદપ્રરૂપણ. એ રીતે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર વિગેરેથી પણ મોક્ષનો વિચાર કરી શકાય છે. મોક્ષનું સ્વરૂપ તે બધાં કર્મોને મૂળથી ક્ષય કરે તે છે.
( ૧૭ ) ૧૫-૧૪ સચ્ચત્તવ...સમ્યક્ત્વનો અર્થ અહિં સાચા તત્વ ઉપર સાચી શ્રદ્ધા થવી તે થાય છે. આ વસ્તુ દોષોના ઉપશમ ક્ષપશમ તથા આત્માના આધ્યાત્મિક વિકાસથી આત્મામાં પ્રગટે છે. (જૂઓ તત્ત્વાર્થ અધ્યાય ૧ લો). યોગશાસ્ત્રમાં આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્ર, સાચા દેવ, ગુરૂ અને ધર્મ ઉપર શુદ્ધ શ્રદ્ધા થવી તે સમ્યકુત્વને અર્થ કરે છે. પણ વિચારક દૃષ્ટિએ પહેલે અર્થ સારો લાગે છે. સમ્યકત્વ એ આત્માને મોટો ગુણ છે. આત્માની વિકસિત દશાનું એક ચિહ્ન છે. આ ગુણ પ્રાપ્ત થતાં આત્માને વસ્તુ અને તેના ધર્મોની સાચી ઓળખાણ થાય છે. અને ઓળખાણ થયા પછી તે ઉપર સજજડ શ્રદ્ધા-રુચિ ઉત્પન્ન થાય છે. જેનકુળમાં ઉત્પન્ન થનારને જ આ ગુણ ઉત્પન્ન થાય એમ આગ્રહ પૂર્વક કહી શકાય નહિ, તેમ અન્ય ધર્મ કુળ કે વિદેશમાં ઉત્પન્ન થનારને સમ્યત્વ ન જ હોય એમ પણ ભાર દઈને કહેવાય નહિ. આત્મગુણના વિકાસને કોઈએ ઈજા લીધે નથી. ઉન્નત વિચાર, પવિત્ર આચાર અને સતત પ્રયત્નના દઢ સંસ્કારથી આ વસ્તુ મળી શકે છે. વૈદિક ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે–દર્શન (સમ્યગદર્શન) યુક્ત જીવ નવાં કર્મોથી લિપ્ત થતો
