________________
જૈની સપ્તપદાર્થી
જ્ઞાન થાય તેવા વસ્તુમાં રહેલા ધર્મ અને એક સરખું નામ'. જેમ:
·
"
6
6
'
હાથ, પગ, આંખ, કાન, વિગેરે અમુક વિશેષતાવાળા મનુષ્ય કહેવાય ' એવુ જ્ઞાન થયા પછી તેવા લક્ષણુ અને નામવાળાને આપણે મનુષ્ય સમજીએ છીએ. સામાન્યના · ગાણુ ’ અને · મુખ્ય ’ એમ એ ભેદો છે. ‘ વિશેષ ′ એટલે ‘ જેનાથી વસ્તુમાં બીજા કરતાં કાંઇક ભેદ જણાય—વિશેષ જ્ઞાન થાય તેવા વસ્તુના ધર્મ ’. જેમઃ-માણસમાં પશુ કરતાં હાથ વિગેરેની વિશેષતા છે. પશુમાં શિંગ પૂછની વિશેષતા છે. સામાન્ય એટલે ‘ અન્વય’ અને વિશેષ એટલે ‘વ્યતિરેક’. આ બંને ધર્માં વસ્તુના જ હાઇ કરી વસ્તુથી સાવ જૂદા—સ્વતંત્ર નથી, એમ જૈન દર્શીન કહે છે; છતાં આ ગ્રંથમાં ‘ સામાન્યવિરોપી સ્વતન્ત્રો ’ (૨૬-૩ ) ‘ સામાન્ય અને વિશેષ સ્વતંત્ર છે ’ એમ લખ્યું છે. જો ‘ તે સર્વથા જૂદા છે’ એવા અર્થ અહિં હાય તે તે જૈન દૃષ્ટિએ ઉચિત જણાતા નથી. મને લાગે છે કે તેમાં લહીઆની ભૂલ હરશે. કેમકે ગ્રંચકાર જ આગળ જતાં શ્રી અન્યયેગ વ્ય દ્વા॰ સ્યાદાદ મંજરીના શ્લાક ચેાથાનુ પ્રમાણ આપે છે, કે જે શ્ર્લોકમાં સામાન્ય વિશેષના વસ્તુથી જૂદાપણાનુ ખંડન છે, એટલા માટે આના સપાદનમાં મે' તે સ્થલે શંકાચિહ્ન [ ? ] કર્યું છે. બાકી વસ્તુથી કાષ્ટ દષ્ટિએ ધર્મોને જૂદા માનવામાં વાંધા નથી.
6
વૈશેષિક નૈયાયિકા દ્રવ્ય, ગુણ, કર્મ, સમવાય અને અભાવથી સામાન્ય વિશેષ તે સર્વથા જૂદા માને છે. સ્યાદ્વાદ મંજરી શ્લોક ૧૪ પૃષ્ઠ ૧૧૧ માં આના વિસ્તારથી વિરેાધ કર્યો છે.
( ૩૩ )
૨૮-૨ અજ્ઞાનનિવૃત્તિ... ...અજ્ઞાનને અભાવ–સાચું જ્ઞાન. પ્રમાજુના ઉપયોગ થયા પહેલાં જે અભીષ્ટ વસ્તુના વિષયનું અજ્ઞાન હેાય છે
: ૫૪ :
