________________
નેટા અને વિચારણા.
તે પ્રમાણથી દૂર થાય છે, એટલે ‘અજ્ઞાન દૂર કરવું ’ એ તમામ પ્રકારના પ્રત્યક્ષ અને પરાક્ષ પ્રમાણેાનું મુખ્ય કુળ અથવા કાય છે. કેમકે દરેક જીવ વસ્તુની ચોકસાઇ કરવાને માટે પ્રમાણને આશ્રય લે છે. અજ્ઞાન નિવૃત્તિ થયા પછી પરપરા—ગૌણુળમાં અધિકારીના ભેદથી એ ભેદ પડે છે. એટલે કે વીતરાગને સત્ર સમભાવ હાવાથી વસ્તુનું જ્ઞાન થયા પછી તે ઉપર રાગદ્વેષ નહિ થતાં આત્મામાં સુખ અને માધ્યસ્થવ્રુત્તિ થાય છે. તેથી તેમના પ્રમાણનુ બીજું ( પરંપરા ) કુળ, ‘ સુખ અને માધ્યસ્થભાવ–ઉપેક્ષા ’ હાય છે. જ્યારે આપણે ( વીતરાગ સિવાયના બધા જીવા ) રાગદ્વેષ વાળા હાઇ કરી વસ્તુનું જ્ઞાન થયા પછી પૃષ્ટ વસ્તુને સ્વીકારવાની, અનિષ્ટને તજવાની અને જે કાંઇ કામની ન હોય તે વસ્તુ ઉપર ઉપેક્ષા કરવાની પ્રવૃત્તિ કરીએ છીએ, તેથી આપણા જ્ઞાનનું બીજુ એટલે પરંપરા કુળ વીતરાગના કૂળ કરતાં જ દું છે. દેવ, તિય ચ અને નરકના જીવો માટે પણતેમજ સમજવું. પ્રમાણુ ‘ જ્ઞાનસ્વરૂપ’ છે. અને તેનું મૂળ પણ અજ્ઞાનના અભાવ એટલે ‘જ્ઞાન સ્વરૂપ’ છે. પણ ‘પ્રમાણુ’ એ ‘સાધન’ અને ‘ફળ’ એ ‘સાધ્ય’ હાઇ કરી બંનેને ભિન્ન માનવામાં કશે। બાધ જણાતા નથી. ઔદ્દો પ્રમાણ અને ફળ એ બંનેને સાવ અભિન્ન-એકજ માને છે. પણ તે ઠીક નથી, કેમકે જેમ દીવા પ્રકાશ સ્વરૂપ છે અને તેનાથી પદાર્થોં પણ પ્રકાશિત થાય છે છતાં પદાર્થોના પ્રકાશ ’ અને ‘ દીવા ’ જૂદાં છે. ‘પ્રમાણુ ' એ પૂર્વકાળમાં હાય છે, અને ‘કુળ ’ પાછળથી નીપજે છે. એટલે એક કારણ’ અને બીજું ... કાર્યો ’ હાવાથી અલગ મનાય છે. એ બંને એકજ પ્રમાતાને થતાં હાવાથી ‘કંચિત્ અભિન્નપણુ’ કહી શકાય છે. તેથી નૈયિકા આ બન્નેને સાવ જૂદાં માને છે તેમના આગ્રહને પશુ જેના વખાડી કાઢે છે.
C
: ૫૫ :
